AB üyesi Macaristan, gözlemci üye statüsünde bulunduğu Türk Devletleri Teşkilatı’nın (TDT) gayri resmi tepesine 21 Mayıs’ta konut sahipliği yaptı.
Türkiye, Kazakistan, Özbekistan, Azerbaycan, Kırgızistan ve mesken sahibi Macaristan’ın katıldığı tepeye TDT’nin gözlemci üyesi statüsünde bulunan Kıbrıs Türk idaresini katılmaması dikkat çekti.
Resmi açıklama yapılmamasına rağmen, Macaristan’ın AB’nin ve Kıbrıs Cumhuriyeti ile Yunanistan’ın reaksiyonlarına maruz kalmamak için Kıbrıs Türk başkan Ersin Tatar’ı davet etmekten kaçındığı bedellendiriliyor.
TDT gayri resmi tepesi birinci sefer kuruluşa gözlemci üye olan bir ülke topraklarında gerçekleşmesi açısından değerli oldu.
Macaristan Başbakanı Viktor Orban, Türkiye ve Türk dünyası ile olan yakın bağları sayesinde Macaristan’ın 2018 yılında TDT’ye gözlemci üye olmasını sağladı.
Coğrafi olarak TDT ülkelerinden çok uzakta olmasına rağmen, kökenleri nedeniyle bu tertibe katılan Macaristan, bilhassa son yıllarda örgütün resmi ve gayri resmi tüm toplantılarında faal olarak bulunmaya ihtimam gösterdi.
Macaristan’ın gayri resmi TDT tepesine konut sahipliği, bu süreçteki en kıymetli faaliyeti olarak kayıtlara geçti.
Budapeşte’de düzenlenen ve tam üyeler ve gözlemci üyelerin iştirakine açık doruğun önde gelen soru işaretleri ortasında TDT’ye 2022’de gözlemci üye olarak katılan “Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti”nin davet edilip edilmeyeceği oldu.
Sorunun karşılığı 21 Mayıs’ta ortaya çıktı. Daha evvel resmi ve gayri resmi toplantılarına katılan Kıbrıs Türk toplumu lideri Ersin Tatar, Macaristan’daki toplantıda yer almadı.
Tatar, 2024 Temmuz ayında Azerbaycan tarafından Şuşa’da düzenlenen gayri resmi tepe ve 2024 Kasım ayında Kırgızistan tarafından düzenlenen doruklara gözlemci üye olarak katılmıştı.
Macaristan neden davet etmedi?
Azerbaycan, Türkiye, Kazakistan, Kırgızistan ve Özbekistan’dan oluşan TDT’ye Macaristan, Kuzey Kıbrıs Türk devleti ve Türkmenistan gözlemci üye olarak katıldılar.
Kuzey Kıbrıs idaresinin “KKTC” ismiyle tertibe gözlemci üye olması, dünyada yalnızca Türkiye tarafından tanınan devletin milletlerarası görünürlüğü açısında çok değerli bir adım olarak görüldü. KKTC başkan Ersin Tatar, geçen sene Azerbaycan ve Kırgızistan’daki tepelere katıldı ve aile fotoğrafında yer aldı.
Tatar’ın Macaristan doruğunda yer almamasının en kıymetli nedeni ise mesken sahibi ülkenin AB’nin tam üyesi olması.
AB ile çabucak hemen tüm iç ve dış politik mevzularda zıt düşen Macaristan’ın bu doruğa Kıbrıs Türk tarafını davet ederek tıpkı tertipte yer aldığı Kıbrıs Cumhuriyeti ve Yunanistan’ın reaksiyonunu çekmek istemediği; ayrıyeten AB Kurulu’yla esasen fırtınalı ilgisine yeni bir tansiyon ögesi katmak istemediği bedellendiriliyor.
Macaristan, 2 Mayıs’ta Kuzey Kıbrıs’ta TDT tarafından düzenlenen “Aksakallılar Konseyi” toplantısına da katılmamıştı.
Orban idaresinin, pahalar ve temel politik amaçlar açısından daima tansiyon içinde olduğu AB ile Kıbrıs sorunu nedeniyle yeni ve daha büyük bir tartışmaya girmek istemediği için Kıbrıs Türkeri’ne davet iletmediği kaydediliyor.
Türkiye nasıl reaksiyon verdi?
TDT’yi Kıbrıs Türk idaresinin dünyada daha fazla tanınması için uygun bir platform olarak gören Türkiye, Ersin Tatar’ın katılmadığı dorukta “KKTC”nin gündemde kalması için özel ehemmiyet sarfetti.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, dorukta yaptığı konuşmada, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin TDT’ye gözlemci üye olmasının ehemmiyetini gündeme getirdi ve şunları kaydetti:
“Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin bulunmadığı bir Türk dünyası aile fotoğrafının her vakit eksik kalacağını düşünüyoruz. Bu nedenle bugün tepemizde Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin Türk Akademisi’ne gözlemci üyeliğine ait aldığımız kararı çok kıymetli bir ek adım olarak görüyoruz. İnşallah uzak olmayan bir gelecekte Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ni teşkilatımıza tam üye olarak kabul edeceğimiz günleri daima birlikte görmeyi ümit ediyorum.”
Ersin Tatar da Erdoğan’ın açıklamalarından duyduğu memnuniyeti yazılı bir açıklamayla kamuoyuna duyurdu.
Tatar, Erdoğan’ın tabir ettiği üzere Kıbrıs Türklerinin Türk dünyasının ayrılmaz modülü olduğunu belirtirken Türk dünyasından daha çok takviye beklediklerini kaydetti.
Üç Türk Dünyası ülkesi Kıbrıs Cumhuriyeti’yle diplomatik bağ kurdu
Macaristan doruğuna Kuzey Kıbrıs Türk idaresinin davet edilmemesi, TDT’nin önde gelen ülkeleri olan Kazakistan, Özbekistan ve Türkmenistan’ın Kıbrıs Cumhuriyeti ile diplomatik ilgi kurmalarının çabucak akabinde yaşanması açısından da dikkat çekti.
AB ile Türk devletleri, Nisan ayı başında Semerkant’ta kıymetli bir tepe düzenlemişler ve Brüksel bu ülkelere toplam 12 milyar Euroluk bir yatırım paketi sunmuştu. Bu paketin ön şartlarından biri üç Türk dünyası devletinin Kıbrıs Cumhuriyeti ile diplomatik temas kurmasıydı.
Bu kapsamda Kazakistan, Türkmenistan ve Özbekistan, Kıbrıs Cumhuriyeti’ne büyükelçi atama kararı almışlardı.
Türkiye’nin gelişmelerden basında çıkan haberler sonucunda haberdar olduğu da sav edilen ögeler ortasındaydı. Türkiye’de muhalefet partileri, TDT’nin önde gelen üyelerinin Kıbrıs Cumhuriyeti’ni tanımasının Ankara’nın Kıbrıs siyasetini iflası olarak değerlendirmişlerdi.
Hükümet ise hususun Türk devletleri ile kapalı kapılar arkasında görüşüldüğünü belirtirken AB’yi sorunu kurumun bölgesel çıkarları için suistimal etmeye çalışmakla itham etmişti.
Bildirge metninde Kıbrıs vurgusu
Budapeşte tepesi sonunda yayımlanan bildirgede, Kıbrıs konusuna kısa da olsa yer verilmesi dikkat çekti.
Bildirgede Türk dünyasının “ayrılmaz parçası” olan KKTC’nin başka gözlemci ülkelerle birlikte TDT’ye katkılarından olumlu bir halde bahsedilirken, Kıbrıs sıkıntısının adanın var olan gerçeklerine uygun formda çözümlenmesine ve adanın eşit sahipleri olarak Kıbrıs Türklerinin hak ettiği hakların verilmesini gözeten tahlil yollarının kullanılmasına dönük beklentilerin lisana getirilmesi dikkat çekti.
TDT’nin bu sene düzenleyeceği ikinci tepenin Azerbaycan’da gerçekleşmesi bekleniyor. AB’nin tesirinin az olduğu Azerbaycan’ın Kuzey Kıbrıs Türk önderini doruğa davet etmesinin olasılıklar ortasında olduğu Ankara’da yapılan değerlendirmeler ortasında.
