“Bu cihadı Allah yolunda sebat edenler kazandı.”
Suriye’de Beşar Esad idaresi devrildikten kısa mühlet sonra ellerinde silah, üzerilerinde askeri kıyafet bulunan, yüzleri kapalı yaklaşık otuz kişilik bir küme Şam’daki Emevi Camii’nin avlusunda bir açıklama yaptı.
O günlerde birçok küme avluda açıklama yapsa da benzerlerinden farklı olan, açıklamanın Türkçe olmasıydı.
Zira Fursan-u Muhammed isimli bu küme kendi açıklamalarına nazaran Türkiye’den giden bireylerden oluşuyordu.
Bu kümenin üyeleri, Suriye’de 2011 yılında başlayan iç savaş sırasında “cihat” motivasyonuyla Türkiye’den bu ülkeye geçip silahlı gayrete giren pek çok bireyden yalnızca bir kısmı.
Tam sayılarını bilmek mümkün değil.
Ancak açık kaynaklardan ulaşılabilen bilgiler, kendi toplumsal medya paylaşımları ve açılan davalar,bu bireylerin iç savaş boyunca Suriye’de varlık gösterdiğine işaret ediyor.
Heyet Tahrir eş-Şam’ın (HTŞ) Aralık 2024’te idaresi ele geçirmesinden sonra Suriye’deki tüm yabancı savaşçılar üzere Türk militanların geleceği de merak konusu.
Suriye’deki Türkiye kökenli İslamcı militanlar kimler?
Suriye’de Türk vatandaşlarından oluşan kimi kümeler kendilerini gizlerken bazıları buna gereksinim duymuyor.
Mesela Fursan-u Muhammed toplumsal medya hesapları ve Telegram kanalında Türkçe içerikler paylaşıyor.
Grup, Suriye’nin Akdeniz kıyısında geçen ay yaşanan olaylar sırasında savaşçılarını Banyas kasabasına gönderdiğine dair bir paylaşım da yaptı.
6 Mart günü, yeni idareye bağlı güçler, eski bir Esad idaresi yetkilisini tutuklamaya giderken Lazkiye’de silahlı bireyler tarafından pusuya düşürüldü.
Sonrasında bölgeye, ortalarında Şam idaresinin silahlı destekçilerinin de olduğu destek güçler gönderildi ve dört gün süren şiddet olaylarında kimi Alevi kasabaları ve köyler atağa uğradı, pek çok sivil öldürüldü.
Bazı görgü şahitleri BBC‘ye, olaylarda yabancı savaşçıların da yer aldığını anlatmıştı.
Suriye geçici yönetimi Devlet Başkanı Ahmet eş-Şera, sivillerin öldürülmesinde hissesi olan şahısların yargılanacağını söyledi.
Suriye’de, tekrar Türkiye’den gidenlerden oluştuğu anlaşılan bir küme da İlim ve Cihad.
Bir internet sitesi de bulunan kümenin önde gelenleri, daha çok dini açıklamalarla öne çıkıyor.
Bununla birlikte gruptakiler, Esad idaresinin devrilmesi sürecinde direkt silahlar ve askeri kıyafetlerle toplumsal medya paylaşımları yapmıştı.
Grubun öne çıkan ismi Musa Olğaç, Mustafa Kemal Atatürk ve cumhuriyetle ilgili sözleri nedeniyle geçmişte Türkiye’de toplumsal medyanın da gündemine gelmişti.
BBC Türkçe, bu iki kümeye da söyleşi talebinde bulundu fakat olumlu cevap alamadı.
Ayrıca El Esas kökenli olup, Türkiye’den gidenlerin başını çektiği kimi küçük kümelerin da olabileceği düşünülüyor.
Örneğin Amerika Birleşik Devletleri (ABD), 23 Şubat’ta düzenlediği hava operasyonuyla Hurras El Din örgütünün askeri lideri olduğunu söylediği Muhammed Yusuf Ziya Talay’ın öldürüldüğünü duyurdu.
Talay, İçişleri Bakanlığı’nın terörden arananlar listesinde, 1986 Ankara doğumlu biri olarak El Esas’la irtibatlı aranan isimler ortasında yer alıyor.
Bunların dışında IŞİD üzere büyük kümelerde da Türk savaşçıların olduğu biliniyor.
İç savaş sırasında IŞİD’e katılan Türk vatandaşlarının bir kısmının öldüğü, bir kısmının Suriye Demokratik Güçleri’nin (SDG) elindeki cezaevlerinde tutuklu olduğu, bir kısmıninsa Türkiye’ye döndüğü anlaşılıyor.
Ayrıca HTŞ içinde de Türkiye’den gidenlerin de olduğu biliniyor.
Bunlardan kimileri örgütte üst seviyelerde yer alıyor.
Örneğin, geçmişte 1980 Osmaniye doğumlu bilgisiyle El Esas’tan arananlar listesinde yer alan Ömer Çiftçi, yeni Suriye ordusuna tuğgeneral atandı.
Çiftçi, son süreçte arananlar listesinden çıkartıldı.
El Düstur ve IŞİD’den arananların kimileri Suriye’de
Suriye’deki Türk vatandaşlarının bir kısmını hakkında, Türkiye’de devam eden davalar yahut yakalama kararları bulunuyor.
Hatta birtakım şahıslar, İçişleri Bakanlığı’nın terörden arananlar listesinde bulunuyor.
Bakanlığın El Kural ilgili arananlar toplam 26 kişinin ismi yer alıyor.
Bu bireylerden İlim ve Cihad kümesinden Musa Olğaç, El Esas örgütünden aranıyor.
10 Aralık 2024’te Lazkiye’den bir görüntü paylaşan Recep Baltacı tekrar El Kural’dan arananlar ortasında.
Öldürülen Muhammed Yusuf Ziya Talay’ın ismi da El Kural’dan arananlar listesindeydi.
El Kural’dan aranan Fatih Acıpayam, 2015 yılında IŞİD tarafından yayımlanan bir Suriye görüntüsünde Türkiye’de yaşayanlara “cihat” daveti yapmıştı.
Türkiye’deki IŞİD’lilerin hareketleriyle ilgili 2016 yılında Gaziantep merkezli yürütülen bir dava kapsamında hazırlanan iddianamede bir küme IŞİD şüphelisi yakalanırken birtakım şüphelilerin ise Suriye’ye gittikleri için yakalanamadığı belirtilmişti.
Bakanlığın IŞİD’den arananlar yaklaşık 100 kişi yer alıyor.
Açık kaynaklarda yapılan taramalar, bu listede yer alan kimi bireylerin Suriye’ye gitmiş olabileceklerine işaret ediyor.
HTŞ’den arananlar listesi daralıyor
İçişleri Bakanlığı’nın terörden arananlar listesinde de hâlâ duruyor.
Buradaki isimlerin kimilerinin Suriye’de idarenin değişmesi akabinde listeden çıkarılması dikkat çekti.
Hali hazırda listede sekiz kişinin ismi bulunuyor.
Bu isimlerden Tahsin Baykara, yaklaşık on yıl evvel kamuoyunun gündemine gelmişti.
Baykara’nın, Çanakkale’nin Bayramiç ilçesine bağlı bir köyde imamlık yaparken 2014 yılında IŞİD’e katıldığı öne sürülmüş ve bu olay Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne (TBMM) de taşınmıştı.
Dönmezlerse ne olabilir?
Peki “cihat” motivasyonuyla Suriye’ye giden Türk vatandaşları artık ne yapacak?
Bu şahısların kimilerinin yeni kurulan idare altında vatandaşlık alma ve buraya temelli yerleşmesi ihtimal dahilinde görülüyor.
Ocak ayında Haksöz Haber sitesinde yayımlanan söyleşisinde Tuğgeneral Ömer Çiftçi, ülkedeki yabancıların durumuyla ilgili, “Kabirlerimiz Türk, Kürt, Arnavut, Çeçen birçok şehitle dolu” demiş ve şunu eklemişti: “Ahmed eş- Şara’nın talebi, sayıları çok fazla olmayan bu muhacirlerin Suriye vatandaşlığı alması için gerekli adımların atılması tarafında.”
BBC Türkçe‘ye konuşan, ABD merkezi niyet kuruluşu Middle East Forum’dan (Orta Doğu Forumu) araştırmacı Aymenn Cevad El Tamimi, bu bireylerin geleceğinin yeni Suriye idaresinin vereceği kararlara bağlı olduğunu söylüyor:
” Hükümet, yabancı savaşçılara vatandaşlık verilmesinden bahsediyor. HTŞ onları entegre etmeye çalışabilir. Bu olmazsa yabancı ülkeler bu bireylerin neden Suriye’de kaldıklarını soracaklardır.”
Uzmanlara nazaran, Türkler dahil yabancı İslamcı militanlar HTŞ’ye aykırı ve daha radikal bir tavır alırlarsa üzerilerinde baskı kurulması ve hatta tasviye edilme ihtimalleri de bulunuyor.
BBC Türkçe‘ye konuşan Leiden Üniversitesi Güvenlik ve Global Bağlar Enstitüsü’nden öğretim üyesi Greig R. Klein, HTŞ’nin nasıl bir devlet sistemi kuracağının burada muhakkak olacağı görüşünde:
“Eğer Eş-Şara İslamcı bir devlet yerine laik ve ulusal bir Suriye devletini inşa etmek için çalışırsa yabancı savaşçılar yeni Suriye’deki pozisyonlarını belirlemekte zorlanabilir. Bu durumda yabancı savaşçıların ataklar düzenleyerek laiklik sürecini bozmaya çalışması mümkün.”
R. Klein, bu türlü bir durumun Suriye’de savaşma motivasyonları birbirinden farklılaşan yabancı ve yerli savaşçılar ortasında gerginlik çıkarabileceğini savunuyor.
Türkiye’ye dönmeleri nasıl bir risk yaratır?
Greig R. Klein, yabancı savaşçıların kendi ülkelerine dönmesinin bu ülkelerde güvenlik sorunu yaratabileceği görüşünde:
“Savaşçıların menşe ülkelerindeki aşırılıkçı kümelere katılmaları, memleketler arası kümelerle lojistik ve örgütsel bağlarını sürdürmeleri ya da hala yurtdışında bulunan savaşçı ya da kümelerle yeni kontaklar kurmaları halinde tehdit daha da büyük olacaktır.”
Tamimi, “Suriye’deki yabancı cihatçıların bu ülke dışındaki cihatçılarla ve terörizmle bağlı olma ihtimalinin de sorun yarattığını” belirtiyor.
Son periyotta Rusya ve Kırgizistan’da gerçekleştirilen kimi hücumlarla ilgili, Suriye’de bulunan bir Özbek vatandaşının suçlanmasını buna örnek gösteriyor.
“Bununla birlikte HTŞ’nin Suriye topraklarını diğer ülkelere karşı terörizm için kullandırmayacağını söylediğini” hatırlatıyor Tamimi.
Ancak bunu uygulamanın sıkıntı olabileceğini de ekliyor:
“Örneğin HTŞ liderliği Suriye’deki öbür mezheplere karşı daha uzlaştırıcı bir yaklaşım sergilemeye çalışıyor fakat Alevi aksisi, Şii aykırısı, Hristiyan tersi insanların akın düzenlemesini engelleyebiliyor mu? Tam olarak değil. Yabancı ülkelerdeki dertler da Türk ya da diğer bir ülkeden cihatçılarla ilgili olsun birebir sorun.”
Tamimi, HTŞ’nin Türkiye ile uygun ilgilerine dikkat edeceği bu yüzden bu mevzuda dikkatli olmak isteyeceği kanısında:
“HTŞ de başka cihatçılar üzere Türk hükümetini ve Türk ordusunu geçmişte mürted (İslâm dininden çıkan Müslüman) olarak gördü. Lakin Türkiye’nin Suriye’ye daha fazla müdahil olmasıyla görüşlerini değiştirdiler. Türkiye ile bir birlik kurmak istediler.
“Bu yüzden örneğin geçmişte kuzeyde Ebu Bekir Sıddık’ın Yardımcıları Serriyesi üzere kümeler Türk ordusuna saldırırken HTŞ bu kümelerin üstüne gidip, tutuklamalar yaptı. Hasebiyle Erdoğan hükümetini sevmeseler de Türkiye’yi HTŞ ve Suriye’deki Müslümanların çıkarları açısından stratejik bir müttefik olarak gördüklerinden, Türk cihatçıları da çok daha fazla bu çizgiye getirebilirler.”
Dönerlerse ne ile karşılaşabilirler? HTŞ davaları ne olacak?
Peki bu bireyler Türkiye’ye dönmeleri durumunda türel olarak ne ile karşılaşacaklar?
Hakkında arama kararı olanların direkt gözaltına alınıp yargı süreçlerinin başlaması bekleniyor.
Ancak Suriye’deki yeni durum, ortak köklere sahip farklı örgütlerle ilgili soruşturmaları karmaşık bir hale getirmiş durumda.
Bugüne kadar radikal İslamcı örgütlerle bağlantılı birçok davaya bakan avukat Onur Güler, haklarında süren davalardan arama kararı bulunanlar varsa bu isimlerin ülkeye girdiği üzere gözaltına alınacakları ve haklarında yargı süreci başlayacağını belirtiyor.
BBC Türkçe‘ye konuşan Güler HTŞ’nin; El Esas, Nusra Cephesi, Şam’ın Fethi Cephesi üzere oluşumların mutasyonuyla günümüze geldiğini belirtiyor ve bunun hukuksal açıdan da politik açıdan karmaşık bir görünüm oluşturduğunu söylüyor.
Güler, türel açıdan ortaya çıkan imgeye dair şunları söylüyor:
“HTŞ 2018’de Türkiye tarafından terör örgüt olarak ilan edildikten sonra HTŞ, Nusra Cephesi, Şam’ın Fethi Cephesi diye üçlü bir kategorizasyonla iddianameler yazılmaya başlandı.
“Aranan şahıslar şayet Türkiye’ye gelirse bence şöyle bir görünüm olacak. Yargı aktörleri büyük ihtimalle HTŞ kısmını kaale almayacak. Eski El Esas faaliyetlerine bakacaklar. HTŞ dediğimiz örgüte giren bir kişi büyük ihtimalle aslında El Esas geçmişi olan, Nusra Cephesi geçmişi olan bir kişi olduğu için türel açıdan HTŞ’nin terör listesinden çıkartılması durumu, buradaki bütün sanıkların lehine bir sonuç doğurmaz.”
Onur Güler, Türkiye’de bu tıp durumda yargı süreçleri devam eden yüzlerce kişinin olduğunu öne sürüyor.
Bazı davalardan örnekler veren Güler, Çorum’da leblebicilik yapan iki kardeşin yargılandığı davadan bahsediyor:
“Bunlar 2015’te Nusra Cephesi’ne yardım gönderdikleri argümanıyla soruşturuluyorlar. Ortadan yedi-sekiz sene geçiyor, dava yeni açılıyor. Çok enterasandır, iddianamede olsun, gerekçeli kararda olsun hem HTŞ hem Nusra Cephesi hem de Şam’ın Fethi Cephesi var.”
Güler’in verdiği bir öbür örnek ise mahpus cezası alan bir bayanla ilgili:
“Furkan Akkuş HTŞ terör örgütünden gri listede aranıyordu. Onun eşinin Nusra Cephesi yüklü bir belgesi vardı. Cihada iştirakle alakalı WhatsApp konuşmaları vardı. Ona altı sene üç ay mahpus cezası verildi ancak eşi HTŞ’de önemli manada komutanlık yapan bir kişi. Artık Yargıtay evresindeki bu evrakın akıbeti ne olacak?”
Önümüzdeki devirde HTŞ davalarıyla ilgili farklı yargısal içtihatların gündeme gelebileceğini söylüyor avukat Güler.
BBC Türkçe bu haber kapsamında, Türkiye’den Suriye’ye giden ve iç savaşta radikal İslamcı kümelerde silahlı hareketlere katılan Türk vatandaşlarının Türkiye’ye dönerlerse hangi hukuksal adımlarla karşılaşacaklarını ve ayrıyeten HTŞ davalarının geleceğiyle bilgi ve görüş talebiyle Adalet Bakanlığı’yla bağlantıya geçerek sorularını yolladı. Şimdi karşılık alamadı.
BBC Türkçe, konuyla ilgili İçişleri Bakanlığı’ndan da görüş talebinde bulundu lakin karşılık alamadı.
