Siyaset, İktisat ve Toplum Araştırmaları Vakfı (SETA) tarafından İstanbul’da “Öncü Devlet Türkiye: Milletlerarası Örgütlerde Artan Aktivizm ve Etki” başlıklı panel düzenlendi.
SETA araştırmacısı Gloria Shkurti Özdemir moderatörlüğünde gerçekleştirilen panelde, Türkiye’nin Birleşmiş Milletler (BM) Viyana Ofisi nezdindeki Daimi Temsilciliğin’de Elçi Prof. Dr. Mustafa Kibaroğlu, Ankara Toplumsal Bilimler Üniversitesi Milletlerarası Bağlantılar Kısım Lideri Prof. Dr. Muhittin Ataman, Medipol Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Kerem Alkin, ABD başta olmak üzere bilhassa kıta Amerikasına yönelik çalışmalar yürüten memleketler arası ilgiler uzmanı Prof. Dr. Aylin Ünver Noi ve Marmara Üniversitesinden Prof. Dr. Gonca Oğuz Gök konuştu.
Prof. Dr. Kibaroğlu, Türkiye-NATO ilişkilerinin değerlendirilmesinde yalnızca bugünkü gelişmelerin değil, geçmiş alakaların de göz önüne alınmasının değerli olduğunu vurgulayarak, Türkiye’nin NATO’ya üye olduğu 18 Şubat 1952’den bu yana örgütteki müttefiklerin Türkiye’ye yönelik görüşlerinin vakit içerisinde değiştiğini ifade etti.
ABD Başkanı Donald Trump’ın 2’inci sefer lider olarak seçilmesinin akabinde yapılan açıklamalara işaret eden Kibaroğlu, ABD’nin transatlantiğe göstereceği dayanağın “koşulsuz” olmayacağını belirtmesinin NATO üyesi ülkeler ortasında gerginliğe yol açtığını belirtti.
Kibaroğlu, ilerleyen yıllarda istihbarat ve diplomasi alanlarında güçlü olan ülkelerin memleketler arası bağlantılar açısından öne çıkacağını belirterek, Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’a bu husustaki muvaffakiyetinden ötürü övgülerini sundu.
“Türkiye global aktör haline geldi”
Prof. Dr. Ataman, Uluslararası örgütleri, “devletler yahut devlet dışı aktörler tarafından genel yahut özel emellerle bölgesel ya da global ölçekte kurulan kuruluşlar” olarak tanımladı.
Uluslararası örgütlerin bilhassa güvenlik ve refah üzere maksatlarla 19’uncu yüzyılın yarısından itibaren kurulmaya başladığına dikkati çeken Ataman, bunların milletlerarası siyasette de giderek daha tesirli olduğunu tabir etti.
Ataman, Türkiye’nin gözlemci ülke, tam üye yahut kurucu üye olarak birçok milletlerarası örgüte dahil olduğuna ve bu örgütlerde çeşitli inisiyatifler aldığına dikkate çekerek, Türkiye’nin kurucu üyesi olduğu Türk Devletleri Teşkilatı’nın (TDT) merkezinin İstanbul’da olmasının değerini vurguladı.
Uluslararası örgütlerin gayesini, prosedürlerini, perspektifini “öncü devletlerin” belirlediğine işaret eden Ataman, Türkiye’nin son devirde varlığını ve tesirini artırarak “bir global aktör haline geldiğini” belirtti.
Türkiye iktisadının yüzde 80’ine özel kesim hakim
Prof. Dr. Alkin, dünya savaşları sırasında 2 okyanusla çevrilmiş olması nedeniyle kendini ve iktisadını koruyabilen ABD’nin 2’inci Dünya Savaşı sonrasında dünya iktisadının yüzde 53’ünü domine eden bir yapıda olduğunu belirtti.
Alkin, bu durumun, 80 yıllık global iktisat politik nizamının ABD hegomanyasında gelişmesine neden olduğunu kaydetti.
Türkiye’nin de kurucu üyesi olduğu Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü’nün (OECD) başlangıçta 20 kurucu üyeye sahip olduğuna dikkati çeken Alkin, bu sayının şu anda 38’e ulaştığına dikkati çekti.
Alkin, 2000’li yılların başına kadar Türkiye iktisadının ulusal gelirinin gayrisafi yurtiçi hasılasının yüzde 60’ının kamudan sorulduğunu, bugün ise ülke iktisadının yüzde 80’ine özel kesimin hakim olduğunu belirtti.
Bu durumun 15 Temmuz 2016’daki darbe teşebbüsünde değerli rol oynadığına işaret eden Alkin, “Türkiye hala yüzde 60 kamunun hakimiyetinde bir iktisatta olsaydı, maallesef daha evvelki darbe teşebbüslerinde olduğu üzere halk kaygıdan (sokağa) çıkamazdı, sonucu beklerdi.” dedi.
Türkiye’nin BM ve AB ile ilişkileri
Prof. Dr. Gök, Türkiye’nin BM ile 80 yıllık etkin münasebete sahip olduğunu belirtti.
Türkiye’nin bilhassa insani krizlerde BM kurumlarıyla eşgüdüm içinde hareket ettiğini kaydeden Gök, Türkiye’nin bilhassa arabuluculuk alanında faal rol oynadığına dikkati çekerek, 2022’deki Karadeniz Tahıl Koridoru’na öncülük etmesini örnek gösterdi.
Gök, Türkiye’nin BM içinde “hem eleştiren hem katkı sunan” bir aktör olarak özgün bir pozisyona sahip olduğunu söz etti.
Prof. Dr. Noi, Türkiye’nin Avrupa Birliği (AB), 1995’te Gümrük Birliği kurmak için mutabakata varmasının Türkiye’nin 2005’te AB’ye katılması için müzakerelerin başlatılmasına yol açtığını kaydetti.
Türkiye ve AB ortasındaki ortak dış ve güvenlik siyaseti (CFSP) ahenginin 2007’de yüzde 98 olduğunu belirten Noi, bu ahengin vakit içerisinde düştüğüne lakin bu durumun iki tarafın da krizleri ve zorlukları ele almak için muhtaçlık duyduğu gerçeğini değiştirmediğini vurguladı.
