Güney Afrika’da terk edilmiş bir altın madeninde altı ay yeraltında yaşayıp çalışan Jonathan için bu müddet içinde en zorlayıcı şey, çocuklara yapılan makûs muameleye şahit olmaktı.
Hak savunucularına nazaran, madenlere indirilen çocuklar ucuz iş gücünün yanında cinsel istismar için de kullanılıyor.
20’li yaşlarının sonlarındaki Jonathan, kullanılmayan madenlerden birinde çalışarak, para kazanma fikriyle Güney Afrika’ya göç etmişti.
Ülkede artık ekonomik getirisi kalmadığı gerekçesiyle çok sayıda kapatılmış maden var.
Kaçak madencilik bölümünü yöneten hata çetelerinin ziyan vermesinden korktuğu için soyismini açıklamıyoruz.
Bu madenlerde gençlerin neler yaşadığına ait detaylar, geçen yılın sonlarında Stilfontein’deki bir madene yapılan polis baskını ile ortaya çıktı. Madende yasadışı halde çalıştırılan onlarca madenci öldü.
Jonathan, bedenini harap eden sıcağı, uzun çalışma saatleri ile sonlu yiyecek ve yattığı yerle ilgili detayları kararlı bir sesle anlatıyor.
Ancak asıl aklından çıkmayanın madende reşit olmayan madencilerin yaşadıkları olduğunu söylüyor.
“Bu çocukları görürdüm madende, aslında 15, 17 yaşında ergenlerdi bunlar.
“Bazıları onlardan faydalanıyordu. Bu durum korkutucuydu ve rahatsız oluyordum.”
Jonathan, çocukların öbür birtakım madenciler tarafından altın verme vaadiyle tecavüze uğradığını anlatıyor.
“Eğer çocuk paraya muhtaçsa, bu riski göze alır” diyor.
Jonathan çocuk personellerin muhafaza maksatlı olarak birtakım madenci kümelerine yanaştıklarını, fakat o madencilerin de “şartlı” müdafaa sağladığını söylüyor.
Çocuklar verilen vazifeleri vaktinde tamamlayamazsa da cinsel istismara uğruyordu.
Jonathan, çalıştığı madendeki çocukların tamamının yabancı olduğunu ve neye bulaştıklarının farkında olmadıklarını anlatıyor.
Maden araştırmacısı ve hak savunucusu Makhotla Sefuli anlatılanları destekliyor.
Suç çetelerinin Güney Afrika’daki yasadışı madencilik bölümünde çalışmak üzere çocukları bilhassa amaç aldığını söylüyor.
Birçoğu komşu ülkelerden kaçırılıyor ve sisteme sokuluyor. Kanunlara uygun işleyen madencilik dalında çalışma vaadiyle kandırılıyorlar.
Sefuli, “Güney Afrika’ya vardıklarında pasaportlarına el konuluyor. Bu küçük çocukların istismara uğradığı herkesçe biliniyor” diyor.
BBC, kaçak işletilen iki madende çalışmış madencilerle konuştu. Bu şahıslar, çocukların yer altında istismar edildiğini gördüklerini anlattı.
Tshepo (gerçek ismi değil), yaşça ileri erkeklerin genç çocukları yeraltında kendileriyle seks yapmaya zorladığını gördüğünü söylüyor.
Yer altında yaşananlara şahit olan Tshepo, birtakım çocukların sırf cinsel istismar hedefli olarak işe alındığını anlatıyor. Madenlerde bundan para elde edildiğini söylüyor.
İstismarın çocukları derinden etkilediğini de ekliyor:
“Davranışları değişiyor ve inanç meseleleri yaşıyorlar. Onlara yaklaşmanızı istemiyorlar zira artık kimseye güvenemeyeceklerini düşünüyorlar”
Güney Afrika’nın yasadışı madencilik kesimi, geçen yıl Stilfontein’deki altın madeninde yaşananlar sonrası memleketler arası manşetlere çıktı.
Hükümet 2024’te Güney Afrika iktisadına 3,2 milyar dolar ziyan veren yasadışı madenlere karşı bir gayret başlattı.
Aralık 2023’te Vala Umgodi (Deliği Kapatma) ismi verilen bir operasyon başlattılar. Emel madenleri yöneten çeteleri mağlubiyete uğratmaktı.
Polis madencileri dışarı çıkmaya zorlamak için Stilfontein madenine giren yiyecek ve su ölçüsünü sınırladı.
Yetkililer içeridekilerin tutuklanma endişesiyle dışarı çıkmayı reddettiklerini söyledi.
‘Sesi olmayan’ çocuklar
Kısa müddet sonra madenin içinden kurtarılmak için yalvaran onlarca bir deri bir kemik kalmış erkeklerin imgeleri gelmeye başladı. Tıpkı imajlarda ceset torbaları da vardı.
Sonunda bir mahkeme yetkililere içeridekilere yardım etme talimatı verdi.
Madenden çok sayıda çocuk yaşta kişi çıktı. Üzerlerinde kimlik evrakları olmadığı için yetkililer yaşlarını belirlemek için test yaptı.
Stilfontein’deki madencilerin 31’inin çocuk olduğu doğrulandı.
Çocukların tamamı Mozambik uyrukluydu ve Kasım ayında 27’si ülkelerine geri gönderildi.
Save the Children örgütünün Güney Afrika temsilcileri, madenci çocuklar ile yetkililer ortasındaki konuşmalara tercümanlık yaptı.
BBC’ye konuşan yardım kuruluşunun yöneticisi Gugu Xaba, “Travma geçiriyorlardı. Ortalarında oburlarının cinsel istismara uğradığını görenler vardı. Yalnızca oradan çıkamayacakları hissi bile o çocukları zihinsel olarak mahvetti” diyor.
Yetişkin madencilerin onlarla ilgileniyormuş üzere davranarak istismara başladığını anla Xaba, çocukların yetişkinlere cinsel hareketlerde bulunmaya zorlandığını ve günlerce tecavüze uğradıklarını aktarıyor.
Vakıf yöneticisi Xaba, birtakım yetişkinlerin istismar ettikleri “üç yahut dört çocuk olduğunu” tespit ettiklerini de anlatıyor.
Xaba, maden çetelerinin çocukları daha kolay istismar edildikleri ve daha ucuz oldukları için tercih ettiğini söylüyor:
“Sesi duyulmayan bir çocuğu aşağı indirmek daha kolay” diyor.
Finansal olarak sömürülmenin ötesinde, çocukları bilhassa cinsel istismar için işe alan çeteler olduğunu da anlatıyor.
Birçok kaçak madenci aylarca yeraltında kalıyor ve nadiren yüzeye çıkıyor. Onlara gereksinim duydukları her şeyi sağlamak için yeraltında pazarlar oluşuyor.
“Çocukların birden fazla seks kölesi olarak kullanılmak üzere kaçırılıyor” diyen Xaba, içeride parayla ilgilenen bireylerin olduğunu, bunun da çocukların ticari emelli istismar edildiğini gösterdiğine işaret ediyor.
BBC, Güney Afrika polisine cinsel taciz tezlerine ait rastgele birinin suçlanıp suçlanmayacağını sordu.
Sorularımıza cevap verilmedi.
Stilfontein madencilerinin davası üzerinde çalışan bir kişi, çocukların birçoklarının söz vermek istemediğini söyledi.
Bu ortada ülkede kaçak madencilik sanayisi gelişmeye devam ediyor.
Ülkede 6 bin civarında bu halde maden olduğu düşünülüyor. Bu da binlerce savunmasız çocuğun risk altında olduğu manasına geliyor.
