Saldırıya ait birinci raporlar, birden fazla çocuk ve bayan olmak üzere 250’den fazla kişinin hayatını kaybettiğini, hepsinin de 24 Mart Pazartesi sabahı bayramlık besin gereksinimlerini karşılamak üzere pazara gelen siviller olduğunu bildirildi. Yaralı sayısı konusunda çelişkili bilgiler var. Birinci başta 400’den fazla kişinin yaralandığı aktarılsa da kimi yaralılar süratli tedavi alabilmiş yahut acil müdahaleye gerek duymamış olabilir. Lakin “Darfur 24” sitesine konuşan kaynaklar, tıbbi müdahaleye muhtaç yaralı sayısının şu anda 223’ü aştığını belirtiyor.
SALDIRIDAN KURTULAN YARALILARIN TRAJEDİSİ DEVAM EDİYOR
Sudan’daki sıhhat bölümünün darbeden sonra neredeyse büsbütün yok olmasına karşın, taarruzda yaralananlar de kâfi hizmeti alamıyor. İki yıldır süren savaşta, sıhhat bölümü pek çok sefer direkt gaye alındı ve tıbbi gruplar hava bombardımanlarının kurbanı oldu.
Kuzey Darfur bölgesinden mahallî bir önder olan İshak İbrahim, Sudan ordusunun Cinse pazarına düzenlediği hava taarruzunda yaralananların durumunun son derece vahim olduğunu söyledi. “Yaralıların durumu çok güç ve trajik,” diyen İbrahim, “özellikle de onları sıhhat hizmeti sunabilen bölgelere yahut yakın kentlerdeki hastanelere götürmek için kâfi nakliye imkânı bulunmadığından ötürü durum güzelce kötüleşiyor,” sözlerini kullandı.
Sivil halk, yüzlerce kişinin vefatına yol açan bu ağır bombardımandan sonra yaralılara yardım etmek için elinden geleni yapsa da tıbbi gereç eksikliği nedeniyle müdahalede yetersiz kaldı. Yaralıların ivedilikle sıhhat merkezlerine nakli artık hayati bir gereklilik hâline geldi.
YARALILARIN DİĞER YERLERE NAKLİ ZORLAŞIYOR
Yaralıların en yakın sıhhat hizmetlerinin olduğu Mellite, Kıtım, Kebkabiya yahut El-Faşir üzere kentlere götürülmesi için tıbbi donanımlı ambulanslara gereksinim kelam konusu. Bu kentlerin kimileri, hudutlu da olsa hâlâ sıhhat hizmeti sunabiliyor. Fakat bölgedeki halk, tıbbi donanımı olmayan at otomobilleri (karo) kullanarak yaralıları uzun aralıklar boyunca taşımak zorunda kalıyor. Bu ilkel yol, birtakım yaralıların durumunun daha da kötüleşmesine sebep oluyor.
Fiziksel kayıpların ötesinde, Cinse pazarına yakın bölgelerde yaşayan beşerler, hava saldırısının gerçekleştiği andan itibaren derin bir panik ve dehşet yaşıyor. Sudan ordusunun benzeri bir saldırıyı tekrarlamasından tasa ediyorlar.
İbrahim’in aktardığına nazaran, atağa uğrayan pazar yaklaşık 22 komşu bölgeye hizmet veriyordu ve her hafta pazartesi günü açılarak yüzlerce kişinin besin gereksinimlerini karşılamasına imkan sağlıyordu. Artık ise bayram sonraki olması nedeniyle pazarın kapalı olması, bölge halkının psikolojisini güzelce bozmuş durumda.
Sudan ordusuna ilişkin savaş uçaklarının sık sık bombaladığı bölgelerden kaçan birçok sivil, bu taarruza gaye olan bölgeye sığınmaya çalıştı. Lakin görgü şahitlerinden Bedreddin İsmail, hava saldırısının göçmenler ve bölge sakinleri üzerinde önemli bir ruhsal tahribat yarattığını ve kimilerinin yeni bir akın kaygısıyla diğer yerlere göç etmeyi düşündüğünü söylüyor.
GİTTİKÇE BÜYÜYEN SIHHAT KRİZİ
Sivillerle dolu bir pazar olan Tura’ya düzenlenen bu son hava saldırısı, etraf bölgelerde sıhhatle ilgili krizi daha da kötüleştirdi; çünkü tedavi ve sıhhat tesislerine duyulan muhtaçlık büyük ölçüde arttı.
Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) Genel Yöneticisi Tedros Adhanom Ghebreyesus, bilhassa savaş periyodunda sivil halkın tıbbi bakıma duyduğu muhtaçlık nedeniyle Sudan’daki sıhhat bölümünün çöküşün eşiğinde olduğu konusunda ihtarda bulundu.
DSÖ, memleketler arası topluma Sudan’daki sıhhat hizmetlerine ivedilikle takviye sağlanması, tıbbi yardımların ülkeye girişi ve dağıtımı için gerekenlerin yapılması davetinde bulunurken, Sudan hükümetinden de bu yardımların sıhhat merkezlerine ulaşmasına müsaade vermesini istedi.
Daha evvel yayımlanan bir DSÖ raporunda, çatışmanın birinci 500 günü içinde 100’den fazla sıhhat tesisine hücum düzenlendiği ve bunun tıbbi altyapıda büyük yıkımlara yol açtığı belirtilmişti.
Sudan ordusu ve ona bağlı silahlı kümeler, sıhhat çalışanlarını ve hastaneleri de gaye aldı; tabiplerin ve sıhhat gruplarının taarruz kaygısıyla bölgeyi terk etmesine neden olarak birçok bölgeyi büsbütün sıhhat hizmetlerinden yoksun bıraktı.
Uluslararası Kızılhaç Komitesi (ICRC), Sudan’daki tıbbi altyapının daima askeri akınlar nedeniyle büyük ölçüde tahrip olduğunu vurguladı. Kızılhaç takımları, silahlı kümelerin sıhhat merkezlerine yönelik sabotaj ve yağma hareketlerini, tabiplere ve sıhhat takımlarına yönelik ihlalleri, hatta hastalara yönelen fizikî ve cinsel şiddet hadiselerini belgelendi.
Siviller, bilhassa Sudan ordusuna bağlı hava ataklarının kurbanlarına hemen uygun tedavilerin sağlanabilmesi için sıhhat bölümünün yine canlandırılmasına gereksinim duyuyor. Ayrıyeten kızamık ve kolera üzere salgın hastalıkların yayılması nedeniyle gerekli aşıların süratle dağıtılması hayati ehemmiyet taşıyor.
ÜLKEYİ ÇÖKÜŞE SÜRÜKLEYEN DARBE
Tura pazarında yaşanan bu facia, ülkede süregiden genel felaketin yalnızca bir örneği. 25 Ekim 2021’deki darbeden beri Sudan ordusunun, bilhassa de Abdulfettah el-Burhan liderliğinin, ülkeyi her alanda büyük bir başarısızlığa sürüklediği için ABD tarafından da yaptırıma maruz kalmıştı.
Burhan ve askeri idaresi, Sudan’ın bölgesel ve milletlerarası alakalarını yok etti, ülkeyi dış dünyadan izole etti ve ekonomiyi çöküş noktasına getirdi. Dünya Bankası’nın 2024 raporlarına nazaran, “çatışmanın başlangıcından bu yana Sudan iktisadı %40 oranında daraldı ve enflasyon astronomik sayılara ulaştı.”
Ordu, sıhhat altyapısını da sistematik bir biçimde tahrip etti. DSÖ, çatışmanın birinci 500 günü içerisinde 100’den fazla tıbbi merkezin direkt hücuma uğradığını ve milyonlarca insanın sıhhat hizmetlerinden yoksun bırakıldığını açıkladı.
İnsani yardım konusunda ise ordunun sergilediği katı tavır, Birleşmiş Milletler’in 2024’te yayımladığı “30 milyon Sudanlı besin garantisinden mahrum, 15 milyon kişi de evsiz durumda” biçimindeki ihtarlarını daha da çarpıcı hâle getiriyor. Memleketler arası Kızılhaç Komitesi, “Sudan’daki tıbbi altyapının büsbütün yok edildiğini” söylerken, DSÖ Genel Yöneticisi Ghebreyesus, “tıbbi yardımların süratle desteklenmesi gerektiğini” tabir etti; fakat ordu idaresi bu davetleri yanıtsız bıraktı.
El-Burhan ve perde ardında onu desteklediği tez edilen İslami Hareket’in yürüttüğü bu savaş siyaseti ve insani felaketi görmezden gelme tavrı, Sudan halkının her gün kaygı, açlık ve genel bir yıkımın pençesinde ağır bedeller ödemesine yol açıyor.
