Orta Asya devletleri önderleri ile Avrupa Birliği’nden (AB) üst seviye yetkililerin katıldığı Birinci Orta Asya-AB Doruğu, Özbekistan’ın Semerkant kentinde gerçekleştirildi.
Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev’in mesken sahipliğinde “Geleceğe yatırım” temasıyla yapılan zirveye AB Konseyi Başkanı Antonio Costa, AB Kurulu Lideri Ursula von der Leyen, Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov, Tacikistan Cumhurbaşkanı İmamali Rahman ve Türkmenistan Devlet Başkanı Serdar Berdimuhamedov katıldı. Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası ve Avrupa Yatırım Bankası yöneticilerinin de yer aldığı doruğun gündeminde Orta Asya ülkeleri ile AB ortasında çok istikametli ilgilerin ve uygulamalı etkileşimin geliştirilmesine yönelik beklentiler yer aldı. Yatırım işbirliğini genişletme ve ticareti artırma, yeşil güç, madencilik, tarım, ulaştırma, lojistik ve dijitalleşme, kültür, turizm, eğitim ve başka alanlarda işbirliği güçlendirme mevzularının ele alındığı tepede önderler memleketler arası ve bölgesel siyasetin yeni mevzuları hakkında görüş alışverişinde bulundu.
“Ukrayna krizine barışçıl bir tahlil hedefiyle müzakere sürecinin başlatılmasını destekliyoruz”
Mirziyoyev yaptığı konuşmada, tepenin dinamik ve öngörülmeyen global süreçler ortamında yapıldığını belirterek, “Jeopolitik gerginliğin artmasına, güvenlik problemlerine, büyük bölgesel çatışmalara, sürdürülebilir gelişmeye yönelik sosyal-ekonomik tehditlere şahit oluyoruz. Hiçbir bölge geniş memleketler arası işbirliği olmadan böylesine karmaşık sıkıntılarla tek başına başa çıkamaz. Bu bağlamda Orta Asya ve AB klasik ortaklardır ve yakın işbirliğine olan talep giderek artıyor. Avrupa tarafının milletlerarası hukukun prensip ve normlarına olan bağlılığını destekliyoruz. Ukrayna etrafındaki duruma barışçıl bir tahlil bulunması maksadıyla müzakere sürecinin başlatılmasını memnuniyetle karşılıyor ve tam olarak destekliyoruz. Çok güç ve kolay olmayan meselelerin çözülmesi gerektiğinin farkındayız. Lakin diplomatik gayretler dışında öteki bir alternatif görmüyoruz” dedi.
“7 yılda Orta Asya-AB ticareti 54 milyar Euro oldu”
Son yıllarda Orta Asya ile AB ortasındaki bağlantıların ağırlaştığına vurgu yapan Mirziyoyev, “7 yılda Orta Asya ülkelerinin AB ile olan ticareti birkaç kat artarak 54 milyar Euro oldu. Faal işbirliği platformları başlatıldı. Tüm kilit alanlarda bakanlar toplantıları, forumlar, tepeler ve konferanslar nizamlı olarak yapılıyor. Bununla birlikte bu toplantı, çok boyutlu bağların geliştirilmesinde yeni bir kademenin başlangıç noktası olmalıdır” diye konuştu.
“AB, ülkemizin büyük ticari ve yatırım ortağıdır”
Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev ise, itimat ve ortak çıkarlar temelinde AB ile uzun yıllardır işbirliğini güçlendirdiklerini söyleyerek, “AB, ülkemizin büyük ticari ve yatırım ortağıdır. Geçen yıl ikili ticaret hacmi 50 milyar dolara yaklaştı ve bu Kazakistan’ın toplam dış ticaretinin yüzde 30’unu oluşturuyor. Son 20 yılda Avrupa’nın Kazakistan’a yaptığı toplam yatırım 200 milyar dolar aştı, bu da ülkemize yapılan direkt yatırımın yarısını oluşturuyor. Ülkemizde 3 binden fazla Avrupalı şirket faaliyet gösteriyor. Münasebetiyle AB ile genişletilmiş iştirak ve işbirliği mutabakatına kıymet veriyoruz ve bu muahedesi bölgeler ortası işbirliğinin daha da güçlendirilmesi için sağlam bir temel olarak değerlendiriyoruz” dedi.
Cumhurbaşkanı Tokayev ayrıyeten Rusya-Ukrayna krizine değinerek “Kazakistan her vakit çatışmaların barışçıl yollarla çözülmesinden yana olmuştur. Bu nedenle Ukrayna ile ilgili müzakerelerin başlamasını memnuniyetle karşılıyor ve sorunun karmaşıklığını büsbütün anlamamıza karşın olumlu bir sonuç çıkmasını ümit ediyoruz” tabirini kullandı.
Kazakistan’ın, Avrupa için sağlam bir petrol tedarikçisi olmaya devam ettiğini söyleyen Tokayev, “Ülkemiz, AB’nin toplam petrol ithalatının yaklaşık yüzde 13’ünü karşılıyor ve bu ithalatın büyük bir kısmı Hazar Boru Sınırı Konsorsiyumu (CPC) üzerinden yapılıyor. AB’nin bu konsorsiyumun istikrarlı ve uzun vadeli işleyişini sağlamayı ve tıpkı vakitte hammaddelerin taşınması için alternatif güzergahlar geliştirmeyi amaçlayan takviyesini takdirle karşılıyoruz. Kazakistan yenilenebilir güç ve pak yakıt projelerini hayata geçiriyor. Ayrıyeten Kazakistan, Özbekistan ve Azerbaycan ile birlikte Hazar Denizi üzerinden Avrupa pazarlarına daha fazla erişim sağlayacak ‘yeşil’ güç nakil sınırı inşa etmek için büyük ölçekli bir proje üzerinde çalışmaya başlıyor” dedi.
“(Nadir ve kıymetli metaller) Bu alanda işbirliğini ağırlaştırmayı öneriyoruz”
Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov, Orta Asya ülkeleri ile AB ortasındaki ticari-ekonomik münasebetlerin kıymetli büyüme sergilediğini söyleyerek, “Son 4 yılda Kırgızistan’ın AB ülkeleri ile ticaret hacmi 2.4 kat arttı. Bu çeşit muvaffakiyetler açık piyasalar sayesinde mümkün oldu. Yatırım alanı büyük potansiyel gördüğümüz kilit alandır. Ülkemizin stratejik ve coğrafik pozisyonu ve büyüyen transit potansiyeli ticaret ve yatırım için geniş perspektifler sunuyor. Bugün Kırgızistan’da güç, altyapı, sanayi, tarım ve turizm alanlarında büyük projeler hayata geçiriliyor. Avrupa iş dünyasını karşılıklı fayda temelinde bu projelerde faal formda yer almaya davet ediyoruz” dedi.
AB ile yenilenebilir güç alanında işbirliğini güçlendirmeye hazır olduklarına kaydeden Caparov, “Son bir yılda 18 küçük hidroelektrik güç santralini faaliyete geçirdik ve bu yıl 15 tesis inşa ediyoruz. Tıpkı vakitte toplam kapasitesi 400 megavat olan güneş gücü projelerini başlattık” diye konuştu.
Cumhurbaşkanı Caparov, altyapı geliştirme ve çağdaş ulaşım koridorlarının oluşturulması konusunda AB’nin Orta Asya’nın sürdürülebilir ulaşım kontağının geliştirilmesi için toplam 10 milyar Euro yatırım yapma teşebbüsünü memnuniyetle karşıladıklarını kaydetti. AB ile işbirliğinin değerli alanlarından birinin de kritik değere sahip hammaddenin üretilmesi olduğuna vurgu yapan Caparov, “Kırgızistan az ve kıymetli metaller bakımından kıymetli rezervlere sahip. Bu alanda işbirliğini yoğunlaştırmayı, Avrupa Birliği ile kimi komşularımız ortasında daha evvel yapılana emsal farklı bir iştirak ya da yol haritası formatında resmileştirmeyi öneriyoruz” tabirlerini kullandı.
“2037’a kadar Tacikistan’ı yeşil ülkeye dönüştürmeyi amaçlıyoruz”
Tacikistan Cumhurbaşkanı İmamali Rahman ise, yenilenebilir güç kaynaklarının değerine değinerek, “Tacikistan için hidroelektrik güç de dahil yenilenebilir güç kaynakları, toplumsal ve ekonomik gereksinimleri karşılamanın yanı sıra bölgesel işbirliğinin geliştirilmesi bakımında da değerlidir. Yeşil Ekonomiyi Geliştirme Stratejisi temelinde 2032 yılına kadar elektrik üretimini büsbütün yenilenebilir kaynaklardan sağlamayı, 2037 yılına kadar Tacikistan’ı yeşil ülkeye dönüştürmeyi amaçlıyoruz” tabirini kullandı. – SEMERKAND
