Çin- Latin Amerika ve Karayip Ülkeleri Topluluğu (CELAC) Forumu 4. Bakanlar Konferansı Pekin’de yapıldı.
Forum açılışında Çin Devlet Başkanı Şi Cinping’in yanı sıra konuk başkanlar Kolombiya Cumhurbaşkanı Gustavo Petro, Şili Devlet Başkanı Gabriel Boric ve Brezilya Devlet Lideri Luiz Inacio Lula da Silva konuştu.
Devlet Başkanı Şi, konuşmasında CELAC üyesi ülkelere, global barışı ve istikrarı korumak gayesiyle birlikte hareket etme davetinde bulundu.
Şi, Latin Amerika ve Karayip ülkelerinin, Global Güney’in değerli üyeleri olduğuna işaret ederek jeopolitik kutuplaşma ve bloklar ortası cepheleşmenin çalkantılı taban dalgalarına karşı ortak kalkınma ve ulusal canlanmayı ilerletmek ve ortak geleceği paylaşan topluluğa katkı sağlamak için birlikte çalışmaya hazır olduklarını belirtti.
Yüzyılın yazgısını tayin edecek dönüşümlerin tüm yerkürede sürat kazandığına dikkati çeken Şi, global barışı ve istikrarı korumak, kalkınma ve refahı teşvik etmek için ülkeler ortasında dayanışma ve işbirliği kaçınılmaz hale geldiğini vurguladı.
Çin’in çok taraflı ticaret sistemini savunacağını, global sanayi ve tedarik zincirlerinin istikrarını ve sürekliliğini koruyacağını, açıklığa ve işbirliğine dayalı bir milletlerarası ortamı teşvik edeceğini söz eden Şi, “Ticaret savaşlarının ve tarife savaşlarının kazananı olmaz, zorbalık ve hegemonya arayışı sırf kendini izole etmeye götürür.” dedi.
Siyasi dayanışma ve ekonomik işbirliği
Çin’in öteden beri CELAC ülkelerinin kendi ulusal şartlarına uygun kalkınma yolunu seçmesini, dış müdahalelere karşı çıkarak egemenlik ve bağımsızlıklarını muhafazasını desteklediğini lisana getiren Şi, Çin halkının 1960’larda Panama halkının Panama Kanalı üzerindeki haklı egemenlik tezini desteklemek üzere kitlesel şovlar düzenlediğini, 1970’lerde Latin Amerika ülkelerinin 200 mil deniz hakları kampanyasını açık ve kararlı takviyesini vurguladığını ve ABD’nin Küba’ya yönelik ambargosuna kaldırılması için Birleşmiş Milletler Genel Şurası’nda 1992’den bu yana 32 kere oy verdiğini kaydetti.
Şi, Çin ile CELAC ülkeleri ortasındaki ticaret hacminin 2024’te birinci defa 500 milyar doları aştığına dikkati çekerek, bölge ile ticaretin yüzyılın başına kıyasla 40 kattan fazla arttığının altını çizdi.
Çin ile CELAC ülkelerinin kalkınma stratejileri ortasında daha fazla sinerjinin yaratılması gerektiğine vurgu yapan Şi, Jenerasyon ve Yol Teşebbüsü çerçevesindeki işbirliğini genişletme, altyapı, tarım, besin, güç ve madencilik üzere klasik alanların yanı sıra, pak güç, 5G teknolojileri, dijital iktisat ve yapay zeka üzere yükselen alanlarda da işbirliğin geliştirilmesi, bilim ve teknoloji alanında iştirak kurulması davetinde bulundu.
Şi, gelecek üç yılda dayanışma, kalkınma programı, uygarlık, güvenlik ve yoksullukla çaba başlıklarında beş işbirliği programının yürütüleceğini bildirdi.
Çin’in bölgeye 66 milyar yuan (9,14 milyar dolar) kredi sağlayacağını duyuran Şi, “Dünya nasıl değişirse değişsin Çin, Latin Amerika ve Karayip ülkelerinin güzel dostu ve ortağı olmayı sürdürecek.” tabirini kullandı.
“Ticaretimizi yok etmek yerine çok taraflılığı teşvik etmeliyiz”
Kolombiya Cumhurbaşkanı Petro da güç vakitlerin ülkeler ortasında daha fazla dayanışmayı gerektirdiğini vurgulayarak, “Ticaretimizi yok etmek ve birbirimizi bombalarla tehdit etmek yerine çok taraflılığı teşvik etmeliyiz.” değerlendirmesinde bulundu.
Latin Amerika ve Karayip ülkelerinin ekonomik dekarbonizasyonu gerçekleştirmesi için pak güç alanında ABD, Avrupa ve Çin ile işbirliği imkanları gördüklerine işaret eden Petro, “Karbondan arındırılmış bir dünyada Latin Amerika ve dünya için daha âlâ bir refah olacaktır.” halinde konuştu.
Kolombiya Cumhurbaşkanı, Çin ziyaretinde ayrıyeten ülkesinin Jenerasyon ve Yol Teşebbüsü’ne iştirakini da duyurdu.
“Egemenlik, ticaret yapma hakkına da saygı gösterilmesidir”
Şili Devlet Başkanı Boric de dünyanın parçalanma içinde olduğu jeopolitik tansiyonların yükseldiği bir periyotta özgür ve adil ticaretin ilerleme ve refah sağlayacağına olan inançlarının sürdüğünü lisana getirdi.
Bölge ülkelerinin stratejik bağımsızlığa bağlı olduğunu vurgulayan Boric, “Egemenlik, sadece bir ülkenin fizikî sonlarına hürmet duyulması değil, o ülkenin kendi geleceğine karar verme ve ticaret yapabilme hakkına da hürmet gösterilmesidir. Buna bir ya da iki ülke karar veremez.” dedi.
Boric, Çin’in Nesil ve Yol Teşebbüsü’nün yararlarına işaret ederek öteki alanlardaki işbirliği programlarını da yürütmeye hazır olduklarını belirtti.
“Amacımız, çok kutuplu bir dünyanın ekseni olmaktır”
Brezilya Devlet Başkanı Lula da Silva, dünya ülkelerinin ortak bir geleceği inşası için ülkeler ortası eşitsizlikleri gidermenin gerekli olduğunun altını çizerek, CELAC ülkelerinin Çin ile işbirliğinin bölgede imalat endüstrisini ve inovasyonu kaçınılmaz olarak geliştireceğini lisana getirdi.
Dijital ihtilalin ülkeler ortasında yeni bir teknolojik uçurum yaratmasının önlenmesi gerektiğini işaret eden Lula, yapay zekanın birkaç ülkenin ayrıcalığı olamaması gerektiğini, öte yandan düşük karbon iktisadına adil bir geçişin pak güç teknolojilerine erişmeyi gerektirdiğini belirtti.
Latin Amerika ve Karayipler’in, hegemonik uğraşların alanı olmak istemediğini vurgulayan Lula da Silva, “CELAC, 10 yıldan uzun vakittir bölgeyi barış alanı ilan etti. Tarihi tekrar edip yeni bir soğuk savaş başlatmak istemiyoruz. Hedefimiz Global Güney’in hakkıyla temsil edildiği çok kutuplu bir dünyanın ekseni olmaktır.” sözlerini kullandı.
Çin-CELAC Forumu
ABD’nin tarife artışlarıyla global ticareti tek taraflı olarak kendi lehine şekillendirmeye çalıştığı periyotta Çin’in bu çok taraflı forumu Latin Amerika ve Karayip ülkeleriyle dayanışma ve ortak hal örgütlemek için bir platform olarak görüyor.
Çin ile Latin Amerika ve Karayip Ülkeleri Topluluğu (CELAC) üyesi 33 ülkeyi bir ortaya getiren Çin-CELAC Forumu, birinci defa Ocak 2015 yılında Pekin’de düzenlenmişti.
10. yılını geride bırakan Çin-CELAC Forumu çerçevesinde bugüne dek 4 Bakanlar Konferansı düzenlenirken şimdi Başkanlar Tepesi yapılmadı.
Forum kapsamında Bakanlar Konferansı’na paralel olarak, Siyasi Partiler Forumu, İş Doruğu, Altyapı Forumu, Bilim Teknoloji İnovasyon Forumu üzere alt forumlar da düzenleniyor.
Konferansın akabinde “Pekin Deklarasyonu” isimli sonuç bildirgesi ile kilit alanlarda işbirliğine yönelik 2025-2027 yıllarını kapsayan Çin-CELAC Ortak Aksiyon Planı’nı açıklanacak.
