Fatih Sultan Mehmet’in buyruğuyla İtalyan sanatçı Gentile Bellini’nin yaptığı portreden 2. Mehmet’i tasvir eden madalyonlara kadar çok sayıda eser, İngiltere’nin başşehri Londra’da sergileniyor.
AA muhabirinin Victoria ve Albert Müzesi ile Ulusal Galeri’den edindiği bilgilere nazaran, Bellini’nin 1479-1481 ortasında kaldığı İstanbul’da yaptığı Fatih Sultan Mehmet (2. Mehmet) portresi ve madalyonlar, Orta Çağ’ın en değerli portreleri ortasında yer alıyor.
Fatih’in davetiyle İstanbul’a gelen Bellini, devrin Osmanlı hayatını resmeden eserler verdi.
Osmanlı halkının kıyafetlerini ve periyodun görünümlerini da tuvale taşıyan Bellini, Fatih’in isteğiyle bir portre yaparken bir de bronz madalyon hazırladı.
Bellini’nin Fatih Sultan Mehmet portresi ve Fatih’i tasvir ettiği madalyon ise bugün dünyanın en ünlü sanat yapıtlarını koleksiyonunda barındıran Victoria ve Albert Müzesi’nde sergileniyor.
Bir kişinin olduğu üzere resmedilmesinin birinci örneklerinden
Çeşitli periyotlarda yapılan müdahaleler ve müdafaa çalışmaları nedeniyle portrede tahribatlar bulunuyor. Bunlar ortasında Fatih’in içinde tasvir edildiği kemerli kapının ayak kısmındaki yazılar dikkati çekiyor.
Yeniden yazılan ya da kısmen yok olan yazıların okunabilen kısmında “1480, Kasım’ın 25’inci günü” tabiri görülüyor. Kapının öteki ayağında ise Latince “Victor Orbis (Dünyanın Fatihi)” tabiri okunuyor.
Portrenin üst köşelerinde yer alan üçer tacın ise Fatih Sultan Mehmet’in sona erdirdiği üç devleti simgelediği düşünülüyor.
Sanat tarihçilerine nazaran bu taçlar İstanbul’un fethiyle ortadan kalkan Roma İmparatorluğunu, Trabzon Rum İmparatorluğunu ve Anadolu’nun fethi manasına gelen Konya’nın alınmasını işaret ediyor.
Fatih’in içinde resmedildiği kemerli kapının ise berbatlıktan yeterliliğe girişin sembolü kabul edilen İtalya’daki Aziz Zekeriya Kilisesi’nin kapısından ilham alındığı belirtiliyor.
Dönemin portre çiziminde sık kullanılan yan duruş, Fatih portresinde de ziyaretçilerin karşısına çıkıyor. Fatih’in burnunun kemerli çizilmesi, bir kişinin olduğu üzere resmedilmesinin birinci örneklerinden sayılırken kırmızı-beyaz sarık siyasi ve dini konumunu temsil ediyor.
Madalyonlarda Fatih, atın üzerinde tasvir ediliyor
Tabloda yer alan üç taç, Bellini’nin birebir müzedeki Fatih madalyonunun gerisinde da bulunuyor. Madalyon, Bellini’nin bu çeşitte verdiği bilinen tek yapıtı olarak dikkati çekiyor.
Müzedeki bir öteki Fatih madalyonunun ise İtalyan ressam Constanza de Ferrera’nın imzasını taşıyor. Fatih Sultan Mehmet, madalyonun gerisinde atın üzerinde tasvir edilmiş olarak görülüyor.
Fatih’in isteğiyle İstanbul’a gelen sanatkarlardan de Ferrera’nın bu madalyonu, Fatih öldükten sonra satılmak üzere yaptığı iddia ediliyor.
Bertoldo di Giovanni’nin Fatih madalyonunda ise at arabası üzerinde bir genç figürü görülüyor. Bu figürün Fatih’in askeri zaferlerini sembolize ettiği düşünülüyor.
Portre ve madalyonların müzelerin eline nasıl ulaştığına dair bilgi de hem Victoria ve Albert Müzesi’nde hem de Ulusal Galeri’de mevcut.
Buna nazaran portre, Austen Henry Layard isimli diplomatın mirası olarak 1916’da Ulusal Galeri envanterine girdi.
Venedik’te büyümüş, emekli olunca da Venedik’e yerleşmiş bir İngiliz olan Layard’ın diplomatlara verilen dokunulmazlıkla pek çok yapıtı şahsi koleksiyonuna kattığına inanılıyor.
Di Giovanni ile de Ferrera imzalı madalyonlar ise iş insanı ve koleksiyoner George Salting’in müzeye bağışladığı eserler ortasında yer alıyor.
