İspanya’da 28 Nisan günü yaşanan ve tüm İber Yarımadası’nı ve birtakım Avrupa ülkelerini etkileyen büyük elektrik kesintisine ait birinci teknik bilgiler açıklandı. Ekolojik Geçiş Bakanı Sara Aagesen, İspanyol Meclisi’nde yaptığı ayrıntılı sunumda olayın kronolojisini aktarırken, Avrupa güç sisteminin karmaşık yapısına ve Türkiye’yle olan senkron ilişkiye da dikkat çekti. Bakan, bunun olağanüstü bir olay olduğunu ve sebeplerinin hala anlaşılmaya çalışıldığının altını çizdi.
Anomalinin kronolojik adımları
Aagesen, elektrik üretiminde yaşanan ani kayıpların Granada, Badajoz ve Sevilla vilayetlerinde gerçekleştiğini açıkladı. Kesintinin yaşandığı gün, 28 Nisan Pazartesi, saat 12:30 sularında ülke genelinde talep 25.184 MW düzeyindeydi ve 3 GW’lık pompalama kapasitesi devredeydi. Saat 12:33’te ise üç başka noktada yalnızca saniyeler içinde toplamda 2,2 GW’lık üretim kaybı yaşandı.
28 Nisan Pazartesi: Sessiz başlayan kaos
Kesintiden yaklaşık yarım saat evvel, saat 12:03’te, İspanya’nın elektrik şebekesinde ilk anormallikler gözlendi. Aagesen’in aktardığına nazaran, bu sırada sistem değişkenlerinde beş dakika süren şiddetli bir salınım yaşandı. Bu dalgalanmalar; voltaj ve frekansta ani ve sistemsiz değişimler olarak kaydedildi. Şimdi bu birinci basamakta rastgele bir kesinti yaşanmadı, lakin sistemin istikrarında bozulmalar başlamıştı.
12:19’da ise ikinci bir salınım gerçekleşti. Üç dakika süren bu ikinci dalga, Avrupa senkron güç sistemi içinde daha sık gözlemlenen cinstendi. Lakin dikkat cazibeli olan, bu salınımın merkezinin Orta-Doğu Avrupa’dan geldiği ve Türkiye’ye kadar uzanan senkron sistemle temaslı olduğuydu. Aagesen, Avrupa’nın doğusu ile Türkiye ortasında yaşanan senkron salınımların, İspanyol sistemine yansıdığını belirtti.
Bu noktada Türkiye’nin de bu sistemle birebir dağıtım ağına entegre olduğunu hatırlatmak gerekiyor. Güç ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, kesintinin akabinde yaptığı açıklamada, “Şu anda bu düşünceden Türkiye etkilenmedi. Lakin bizi etkileyebilecek boyutta bir eza. Zira biz de Avrupa’nın sistemine bağlıyız,” ifadeleriyle, bu tıp olayların hudut tanımayan tesirlerine dikkat çekmişti.
12:30 – Talep tepede, sistem kritik sınırda
Saat 12:30’da ülkede elektrik talebi 25.184 megavat düzeyine ulaşmıştı. Tıpkı anda 3 GW’lık pompalama sistemi devredeydi. Her şey olağan görünse de, sistemin içinde baskı giderek artıyordu.
12:33 – Üç vilayet, üç ani kayıp
Saat tam 12:32:57’de birinci önemli üretim kaybı Granada’daki bir trafo merkezinde tespit edildi. Sadece 19 saniye sonra, 12:33:16’da Badajoz, akabinde 12:33:36’da Sevilla’da emsal üretim düşüşleri yaşandı. Bu üç olay, sırf birkaç saniye içinde toplamda 2.2 GW’lık üretimin sisteme verilememesi manasına geliyordu. Bu ani düşüş, sistemin istikrarını büsbütün bozdu. 12:33 – Zincirleme kopuş başlıyor
Aagesen’in sözüyle, bu kayıpların çabucak akabinde “zincirleme çok tansiyon kesme” süreci başladı. Tansiyonda süratli yükselme ve düşmeler, sistemin başka bileşenlerini de tetikledi. Birebir dakika içinde şebekede yük atma (demand shedding) protokolleri arka arda devreye sokuldu. Lakin REE’nin (İspanya Ulusal Şebeke İşletmecisi) altı farklı müdahalesine karşın sistem istikrar kazanamadı.
12:33’te birinci eşik aşıldı ve kimi bölgelere elektrik verilemez hale geldi. Son etap da birebir dakika içinde devreye girdi ve yarımada çapında şebeke çöktü. 12:44 – Yine temas başladı
Şebeke büsbütün çökünce, süratlice yine toparlanma süreci başlatıldı. Saat 12:44’te Fransa ile olan enterkonnekte çizgi tekrar devreye alındı ve adım adım tekrar güç arzı sağlandı.
Siber atak kuşkusu ortadan kalktı
Bakan Aagesen, kesintinin siber akından kaynaklandığına dair rastgele bir bulgunun bulunmadığını da birinci kere açıkladı. “Bu çok yeterli bir haber,” diyen Aagesen, sürecin siyasi tesirlerden bağımsız bir halde yürütüldüğünü ve milyonlarca data noktasının tahlil edildiğini vurguladı. Bakan aynı zamanda yenilenebilir ve nükleer güç yatırımlarına dair de teminat verdi. Hükümetin oluşturduğu kurulun altı kere toplandığını ve araştırmaların derinleştirildiğini belirten Aagesen, gayelerinin olayın kesin nedenini en kısa müddette, bilimsel bilgiler ışığında ortaya koymak olduğunu lisana getirdi. Birinci tahliller sorunun atmosferik titreşimden kaynaklanabileceğine işaret etmişti.
