İLKE Vakfı Toplumsal Fikir ve Araştırmalar Merkezi (TODAM) tarafından hazırlanan “Toplumun Görünümü 2024” ve “Dezavantajlı Çalışanlar” raporları yayımlandı.
Üsküdar’daki UNSUR Vakfı’nda düzenlenen aktiflikte bedellendirilen Toplumun Görünümü 2024 Raporu’nda, çalışma, nüfus, aile yapısı, toplumsal kümeler, eğitim, iktisat, iş gücü ve istihdam, çalışma hayatı, refah ve eşitsizlik, sıhhat, hukuk ve göç üzere toplumun temel alanları istatistiksel datalar ışığında ele alındı.
TODAM Yöneticisi Prof. Dr. Ramazan Tiyek’in editörlüğünde hazırlanan Dezavantajlı Çalışanlar Raporu ise engelliler, bayanlar, gençler, çocuklar, yaşlılar, eski mahkumlar ve göçmenler üzere dezavantajlı kümelerin istihdama iştiraki ve çalışma hayatında karşılaştıkları sorunları, tahlil teklifleriyle birlikte alanında uzman akademisyen ve araştırmacılar tarafından değerlendirildi.
Özel bölümde engelli kotalarıyla ilgili sorunlar devam ediyor
Tiyek, burada yaptığı konuşmada, Dezavantajlı Çalışanlar Raporu’nda özel ve kamu kesimindeki istihdamdan, engelli hayatına kadar birçok alandaki tahlile yer verildiğini söyledi.
Engellilerin bilhassa çalışma alanında birçok farklı tıpta meseleyle karşılaştığını anlatan Tiyek, “Çalışma hayatındaki boyutlarına baktığımızda engellilerin bilhassa istihdama dahil olma ve istihdamdaki süreçlerinde engelli dostu çalışma ortamlarından yoksunlukları ile alakalı sorunları olduğunu söz edebiliriz. Erişilebilirlik ile her ne kadar 2012 yılından itibaren erişilebilirlik izleme ve kıymetlendirme şuraları faal olarak faaliyetlerini devam ettiriyor olsa da hala istenilen seviyede, gerek ulaşım manasında gerek irtibat ve öteki alanlardaki engellilerin sorun yaşadığını söyleyebiliriz.” diye konuştu.
Tiyek, engelli kotalarıyla ilgili özel olarak çalışılması gerektiğine dikkati çekerek, “Engellilerin istihdamı ile alakalı özel dal ve kamu bölümünü kapsayacak biçimde, özel bölümde yüzde 3, kamu kesiminde yüzde 4 engelli, en az 50 ve daha fazla çalışanı olan iş yerlerinde engelli kotalarının mevcut olduğunu, kamu kurumlarında bu kotaların yüklü olarak doldurulduğunu ya da doldurulmaya yakın olduğunu lakin özel dal iş yerlerinde doldurulmaktan uzak olduğunu tabir edebiliriz. Bu kapsamda engelli istihdam teşviklerinin daha da artırılmasına muhtaçlık olduğunu vurgulamak gerekiyor.” değerlendirmesini yaptı.
Engelli girişimciliğiyle ilgili bilgilendirme faaliyetlerinin değerine değinen Tiyek, engelli bireyleri özendirecek, girişimciliğe sevk edecek sübvansiyonlara gereksinim olduğunu belirtti.
Kadınların da iş hayatında birtakım ayrımcılık ve zorluklarla karşılaştığını anlatan Tiyek, şöyle devam etti:
“Kadınların bilhassa işe başlama ve istihdam süreçlerinde birtakım sorunlarla karşılaştıklarını, erkeklere göre bayan olmalarından ötürü sorunlarla karşılaştıklarını, ayrıyeten fiyat eşitliği noktasında sorunlar yaşadıklarını söyleyebiliriz. Başka taraftan da iş hayat istikrarını sağlamada, ailede bayanlara atfedilen rollerin yerine getirilmesi noktasında iş hayatıyla dengeyi sağlamada sorunlarla karşılaştıklarını; buna bağlı olarak da istihdam oranlarının, iş gücüne katılma oranlarının yıllar prestijiyle sayısal manada artış gösterse bile oransal manada çok önemli bir ilerleme olmadığını söylemek mümkün.”
Prof. Dr. Ramazan Tiyek, yaşlı nüfus artışına da dikkati çekerek, yaşlılara yönelik “proaktif” çalışmalara sürat verilmesi gerektiğini söyledi.
Eski mahkumlarla ilgili de toplumsal hayatta ve iş hayatında mahzurların olduğunu anlatan Tiyek, İŞKUR ve farklı kurumlar aracılığıyla eski mahkumların çalışma hayatına katkı sunmasının kolaylaştırılması gerektiğini kaydetti.
Doğurganlık oranındaki azalış çok katmanlı bir mesele
TODAM Araştırmacısı Enes Koru da Toplumun Görünümü 2024 Raporu’na ait yaptığı değerlendirmede doğurganlık oranıyla ilgili yaşanan düşüşe ve nedenlerine değindi.
Doğurganlık oranının Türkiye’de yüzde 1,48’e kadar düşmesinin önemli bir sorun olduğunu vurgulayan Koru, “Türkiye’de son periyotta en çok konuşulan bahislerden biri doğurganlık oranı. Nüfusun yenilenme suratı 2,10 iken bu oran Türkiye’de 1,48’lere kadar düştü. Bu, kamuoyunda daha çok ekonomik sorunlar, gelecek derdi, geçim ezasına dair sorunlarla alakalı temellendiriliyor. Lakin biz, yalnızca salt ekonomik saiklerle sıkıntının açıklanmaya çalışılmasının genel resmi göremediğini, bunun daha çok katmanlı bir problem olduğu kanaatindeyiz.” diye konuştu.
Raporun bu bahiste değerli sonuçlar elde ettiğini lisana getiren Koru, eğitim, köyden kente göç, kentleşme üzere dinamiklerin doğurganlık suratını etkilediğini anlattı.
Koru, doğurganlık suratının toplumsal dönüşümü etkileyen kıymetli bir etmen olduğuna dikkati çekerek, “Türkiye’de eğitim oranının çok artması, eğitim oranının son 15 yılda agresif bir formda artması, kırda hayatın çözülmesi ve kentleşme, bununla bir arada olarak dijitalleşme ve dijital ihtilal üzere faktörler kültürel ve toplumsal olarak bu doğurganlık oranı düşüşünde tesirli oldu. Artık Türkiye’de eğitimli, iş gücüne katılmak isteyen, kendi hayatını yaşamak isteyen, kendi mesleğine odaklanan, daha kişiselleşme ve çağdaşlaşma temelli bir birey oluştu. Bu da doğurganlık oranını aşağı gerçek indirdi.” değerlendirmesini yaptı.
Hızlı üniversiteleşme oranının da doğurganlık süratiyle direkt irtibatlı olduğunu anlatan Koru şunları kaydetti:
“Türkiye’de üniversiteleşme oranı çok arttı. Üniversite mezunu şahıslar, bilhassa bayanlar, istihdama katılmak istedi. Evlilik yaşı arttı. Münasebetiyle birinci evlenme ve birinci anne olma yaşı da yükselmiş oldu. Türkiye bu dönüşümü geçiriyor. Bu dönüşümü yaşarken birebir vakitte kamunun ebeveynlik müsaadesi, çocuk bakımı ve gibisi toplumsal dayanak sistemlerinin Türkiye’de yetersiz olması, bu durumu daha da hızlandıran bir sebep oldu. Burada temelde Türkiye’de eğitimi ya da bayanların istihdamını bir sorun olarak görmekten çok, bunun aile olmayı, çocuk doğurmayı daha kolaylaştırıcı etmenlere odaklanmamız gerekiyor.”
