Esad rejiminin devrildiği Suriye’de halk epey sıkıntı şartlarda yaşıyor. Halkın yüzde 90’ı yoksulluk içinde. Memleketler arası yardım kuruluşlarına nazaran şartların süratle uygunlaşması beklenmiyor.Lama Ahmad, 2013 yılında Suriye’den kaçıp Almanya’ya sığınan eski bir diplomat. Almanya’ya süratle ahenk sağlamayı başaran Ahmad, Brandenburg eyaletinde bir belediyede çalışıyor. İşinin yanı sıra da çocuk hakları ve fırsat eşitliği için aktivist olarak faaliyetler yürüten Ahmad, son devirlerde ise ülkesinin tekrar inşasına dayanak olmak için Suriye’ye dönüp dönmemeyi düşünüyor.
Yaklaşık 15 yıl süren iç savaşta büyük yıkımın yaşandığı Suriye’de halk da yoksulluk ve birçok meşakkat ile karşı karşıya. Yardım kuruluşu Caritas International’ın Almanya Yöneticisi Oliver Müller, Suriye nüfusunun yüzde 90’ının yoksulluk, yüzde 40’ının da sıkıntı şartlarda yaşadığını söylüyor. Ülkenin büyük kısmının, ısınma sorunu bulunan ve suyu olmayan yıkılmış meskenlerden oluştuğunu anlatan Müller, “Elektrik günde yalnızca iki saat veriliyor. Ayrıyeten beslenme yetersizliği sorunu da mevcut” kelamlarıyla ülkedeki makus şartlara dikkati çekiyor. Müller, hekimlerin ve sıhhat çalışanının yüzde 70’inin Suriye’yi terk ettiğini ve bugün 13 yaşında olan çocukların ise hayatlarında hiç okula gitmediğini belirtiyor.
Müller, Suriye’de insani yardım alanında çalışan meslektaşlarından olumlu haberler almadıklarını belirterek, “Şu anda öncelikle hayatta kalmalarını sağlamak için çok şey yapılması gerekiyor ve optimist bir iddiayla bile bunun çok uzun mühlet alacağını düşünüyorum” diyor.
İktidar hükümet tecrübesi olmayan İslamcılarda
Suriye’deki süreksiz hükümetin halka yeni bir başlangıç kelamı vermesine karşın icraata geçmemesi nedeniyle karamsar bir tablo çizdiğini söyleyen Müller, “Belki de onun için gerekli şartlar makus olduğundan harekete geçemiyorlar” diye ekliyor.
Suriyeli eski diplomat Lama Ahmad ise Ocak ayı sonunda geçiş devri cumhurbaşkanı ilan edilen İslamcı milis Hayat Tahrir Şam (HTŞ) ve lideri Ahmed Şara öncülüğündeki isyancı kümelerden çok büyük beklenti içinde olmamak gerektiğini düşünüyor ve “Gerçekçi olmak gerek” diyor. Suriye geçiş idaresinin gayret gösterdiğine fakat birçok yanılgı yaptığına işaret eden Ahmad, “Ülke yönetme konusunda tecrübesi de olmayan askeri bir küme kelam konusu” diye vurguluyor. Yaptırımlar hayatı zorlaştırıyor
Suriye’yi zorlayan ögelerden biri yaptırımlar. Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Avrupa Birliği (AB) tarafından yıllardır uygulanan yaptırımlar birçok alanda hala geçerliliğini koruyor. Caritas International’ın Almanya Yöneticisi Müller, “Küçük işletmeler bile rastgele bir yaptırım listesinde yer aldıkları için üretim için gerekli kesimlere ulaşmakta zorlanıyor” diye mevcut durumu aktarıyor. Bir yardım kuruluşu olarak yaptırımları en çok da mali kaynak transferinde yaşadıklarını belirten Müller, Suriye’ye para aktarmanın çok karmaşık, değerli ve çok derecede de uzun süren bir iş olduğunu söylüyor.
Suriye’ye para havalesi kelam konusu olduğunda, Alman bankaları bir kusur yapacakları telaşıyla hala çok temkinliler ve buna pek yanaşmıyorlar. Bilhassa finans dalında, ABD’nin her yaptırım ihlalini ağır formda cezalandırması nedeniyle bu alanda büyük bir ihtiyat kelam konusu. Kıymetli pek çok Suriye bankası artık yaptırım listelerinden çıkarılmış olsa da bu bilgi de şimdi gereğince yaygınlaşmış görünmüyor.
Yaptırımlarda bir art kapı açık bırakmak
Almanya Dışişleri Bakanlığı’nın Orta Doğu Özel Temsilcisi Tobias Tunkel, yaptırımlar sıkıntısının çok karmaşık bir mevzu olduğunu söylüyor. AB’de yaptırımların kaldırılması için 27 üye ülkenin tamamının onay vermesi koşul. Tunkel, lakin yaptırımların toptan kaldırılması tavsiye edilmediğini, AB’nin yaptırımları kapsamında Beşar Esad rejimi mensuplarının bulunduğunu hatırlatıyor. Tunkel, “Elbette kimse Esad ve yardakçılarının Avrupa bankalarındaki dondurulmuş mali varlıklarına erişmesini istemiyor” diye ekliyor.
Bunlara ilaveten Suriye’deki süreksiz hükümete duyulan itimat de sonlu. Tunkel, “Eğer işler tekrar bilakis dönerse, yaptırımların tekrar süratle devreye girmesini sağlayacak bir sistem da gerekli” kelamlarıyla temkinli olunması gerektiğine işaret ediyor.
Suriye’deki herkes için özgürlük ve güven
Suriye’de Alevilere yönelik geçen ay yaşanan şiddet olayları geçiş idaresine güvensizliğin sürmesine yol açtı. Mart ayında Alevilerin ağır yaşadığı kıyı kentlerde binden fazla kişinin hayatını kaybettiği çatışmalar ve katliamlar yaşanmıştı. Bu nedenle geçiş hükümetinin ülkede gereğince denetim sağlayamadığına ve Suriye’de hala aşırıcılık ve terör hücrelerinim bulunduğuna dair büyük bir tasa hakim.
Almanya’da Olaf Scholz liderliğindeki hükümet, Suriye’de bayanlar ile bütün etnik ve dini kümelerin mensupları dahil tüm Suriyeliler için özgürlük, inanç ve fırsat sağlanması halinde yardımda bulunmayı taahhüt etti.
Yeni federal hükümet nasıl bir konum alacak?
Kurulacak yeni federal hükümette Dışişleri Bakanlığı muhafazakar Hristiyan Demokrat Birlik’e (CDU) geçiyor. Kalkınma Yardımı Bakanlığı ise Sosyal Demokrat Parti’de (SPD) kalmaya devam edecek. Dışişleri Bakanlığı Ortadoğu Özel Temsilcisi Tunkel, yeni hükümetin Suriye’ye yönelik yüksek seviyede angajmanını sürdüreceğinden muhakkak emin. Almanya’nın da dayanağıyla Suriye’deki geçiş sürecinin başarılı olma mümkünlüğünün yüksek olduğu görüşünün hakim olduğunu belirten Tunkel, bunun bir “parti politikası” ile temaslı olmadığını, Almanya’nın çıkarları doğrultusunda belirleneceğini kaydediyor.
Caritas International’ın Almanya Yöneticisi Müller ise yeni hükümetin de evvelki hükümet üzere Suriye’ye yardımları şartlara bağlayacağı görüşünde. Afganistan deneyimine de işaret eden Müller, “Hiçbirimizin bir tıp Taliban rejimine mali yahut siyasi yardım yapmak istemeyeceği ortada. Yardımlarımızın gayesinin ne olduğunu net bir formda söz etmemiz dürüstçe olacaktır” diye vurguluyor.
Almanya’dan çok fazla yardım beklenmiyor
Suriye’nin yine inşasının en az 250 milyar dolaramal olacağı kestirim ediliyor. “Almanya buna ne kadar katkıda bulunabilir ve bulunmak ister?” sorusu yanıt beklerken Avrupalılar ve hasebiyle Almanya son yıllarda Ukrayna’daki savaşla meşgul ve Suriye uzun vakittir siyasetin ilgi odağında değil. Yeni kurulacak federal hükümetin bütçedeki darlık nedeniyle tasarruf etmesi de kaçınılmaz.
Ancak Tunkel, federal hükümetin misyonunun yalnızca mali kaynak temin etmek olmadığını, tıpkı vakitte Suriye’deki hayat şartlarını güzelleştirecek çerçeveyi sağlamak olduğunu da düşünüyor. Tunkel, ülkedeki geçiş sürecinin dış aktörlerin müdahalesi olmadan, halkın kendisi tarafından şekillendirilebilmesi için milletlerarası toplumun gerekli ortamı sağlaması gerektiğini söz ediyor.
“Git ve Gör” ziyaretleriyle Suriyelilerin ülkesini görmesi
Ancak Müller, federal hükümetin mali bir takviyede bulunmasının uygun olacağı görüşünde. Müller’e nazaran mesela ülkedeki durumun güzelleştirilmesi istikametinde bir başlangıç finansmanı verilmesi yeterli olabilir. Böylelikle Suriye’den gelmiş birçok sığınmacı ile özel yatırımcı ülkenin yine inşa sürecine katkıda bulunmak için geri de dönebilir.
Esad rejiminin devrilmesinin çabucak akabinde Almanya’da birçok sığınmacının artık ülkelerine geri dönebileceği gündeme gelse de Suriye’deki durum göz önünde bulundurulduğunda dönüşün “belirsizliğe gerçek bir seyahat olacağı” görüşü hakim. Almanya İltica Hukuku, Türkiye’nin müsaade ettiği “Git ve Gör” ziyaretlerine, yani süreksiz olarak memlekete gidip duruma bakmayı da yasaklıyor. Tunkel’e nazaran ise Alman hükümetinin istekli geri dönüş için daha esnek bir çizgi izlemesi gerekiyor.
DW Türkçe’ye manisiz nasıl ulaşabilirim?
