Üsküdar Üniversitesi İletişim Fakültesi Yeni Medya ve Bağlantı Kısım Lideri Prof. Dr. Gül Esra Atalay, son yıllarda sayıları giderek artan “sosyal medya fenomeni çocuklar” olgusunu bağlantı bilimi ve çocuk hakları açısından kıymetlendirdi.
Çocuklar hem içerik tüketip hem de üretiyorlar
Sosyal medya platformlarının çok yaygın ve tanınan olduğunu lisana getiren Prof. Dr. Gül Esra Atalay, “Görünür olmaya ilgi çekmeye hizmet eden yapılar bunlar. Hasebiyle çocuklar da toplumsal medya mecralarını ağır bir biçimde kullanıyorlar. Hem içerik tüketip hem de üretiyorlar. İçerik üreticisi çocukların kimileri bu mecralarda yüksek izlenme oranlarına ve kalabalık bir abone kitlesine erişebiliyor. Toplumsal medya mecralarında izlenir olmanın karşılığında bir ekonomik getiri de kelam konusu. Bugün gerek Türkiye’de gerek dünyada çok tanınan toplumsal medya ünlüsü çocukların yüksek meblağlarda para kazandıklarını biliyoruz. Bu nedenlerden dolayı birçok diğer çocuk da buna özeniyor ve bu faaliyetlere adım atıyor. Ekonomik çıkarın yanında tanınır olmak, tanınan olmak, ilgi çekmek üzere getirileri de olabiliyor.” dedi.
Çocuğun ekonomik istismarı da kelam konusu
Ailelerin çocuklarını toplumsal medyada gelir elde etme maksatlı içerik oluşturmaya teşvik etmesinin bu çocukları çalışan çocuk haline getirdiğini kaydeden Prof. Dr. Gül Esra Atalay, “Üstelik bu çok denetimsiz, kontrolsüz ve çocuğun haklarını ihlal eden bir çalışma nizamına neden oluyor. Yayınlanacak görüntüler için tekraren tekrarlanan çekimler, çocuğun mesken içi mahrem hayatının gözler önüne seriliyor oluşu, serbestçe oyun oynamak üzere temel bir çocuk hakkının bir şova, performansa dönüşmesi çocuk açısından çok sakıncalar barındırıyor. Ayrıyeten burada kazanılan gelir aile tarafından kullanılıyor ve ne kadarının çocuğa ayrıldığını düzenleyen bir yasanın olmayışı çocuğun ekonomik istismarına da beraberinde getiriyor.” diye konuştu.
Çocuk hakları ihlali var!
Sosyal medyada çok takipçili hesaplara sahip influencer çocukların sempatiklikleriyle, günlük hayatlarına dair ayrıntıların gösterileştirilmesiyle, oynadıkları oyunlar ve hatta kamera önünde yaşadıkları sevinç, ıstırap, öfke, şaşkınlık üzere hislerle birer meta haline geldiklerini de anlatan Atalay, “Çocukluk sorumlulukların az olduğu, serbestçe oyun oynayarak ve bu oyunlar sayesinde çocuğun kendisini tanıdığı geliştiği bir devir olması gerekirken, toplumsal medyada gelir elde etme gayeli faaliyetlerin içerisine çekilen çocuklar çocukluklarını yaşayamıyorlar. Burada çok önemli lakin fark edilmeyen bir hak ihlali var.” tabirinde de bulundu.
18 yaşını geçtikten sonra ebeveynlerine dava açanlar var!
Dijital dünyada içerik üretirken yapılan her faaliyetin kullanıcıların dijital ayak izlerine eklendiğini tabir eden Prof. Dr. Gül Esra Atalay, “Çocuklar kelam konusu olduğunda ise birçok vakit kendi dijital izlerini bilinçsizce oluşturuyorlar yahut ebeveynleri tarafından ve çocuğun isteği dışında oluşturuluyor. Çocuklar ileride bu dijital ayak izlerinden rahatsız olabilirler, utanabilirler. Bu durumda bunları sildirmek için gayret etmeleri gerekecek. 18 yaşını geçtikten sonra ebeveynlerine dava açan gençler olduğunu biliyoruz.” biçiminde konuştu.
Çocuk fenomenler için Türkiye’de şimdi bir yasa bulunmuyor
Fransa’nın 2020’de çocuk influencer’ları çocuk işçiliğine karşı korumak emeliyle yeni bir düzenleme getirdiğini de hatırlatan Prof. Dr. Gül Esra Atalay, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Bu yasaya nazaran, görüntü paylaşım platformları için hazırlanan ticari içeriklerde 16 yaş altı çocuklar yer alıyorsa ve bu görüntülerin müddeti yahut geliri belli sonları aşarsa, ailelerin ve ilgili şirketlerin resmi makamlardan müsaade alması zarurî hale geliyor. Kurallara uymayanlar, para cezaları yahut beş yıla kadar mahpus cezasıyla karşılaşabiliyor.
Ayrıca, 16 yaşından küçük çocukların çalışma saatleri sonlandırılıyor ve kazandıkları gelir, 16 yaşına ulaştıklarında kullanabilecekleri özel bir hesaba yatırılıyor. Amerika Birleşik Devletleri’nde de çeşitli eyaletlerde benzeri yasalar ve yasa tasarıları gündemde. Türkiye’de şimdi benzeri bir yasa bulunmuyor. Çocukların toplumsal medyayı kullanması da şüphesiz bir hak lakin bu hakkı kullanırken mağdur olmamaları için hem platformlar hem ebeveynler hem de devlet tedbir almalı. Çocuğu destekleyen, bilinçlendiren, hakikat içeriğe ve yararlı kullanım pratiklerine yönlendiren sistemlere gereksinim var.”
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
