ABD Başkanı Donald Trump 20 Ocak 2025’te Beyaz Saray’daki ikinci periyoduna başladı.
Aradan geçen yüz günde Trump’ın attığı adımlar dünyayı sarstı.
Trump’ın ikinci sefer iktidara gelmesiyle birlikte Türkiye-ABD bağlarında de yeni bir periyot başladı.
Trump’ın selefi Joe Biden periyodundaki kısıtlı temas ve çalkantılı gündem, yerini liderlerarası görüşmelere ve olumlu diyaloğa bıraktı.
Uzmanlar, ABD liderinin Beyaz Saray’da geçirdiği üç ayı aşkın müddette Ankara- Washington çizgisindeki gelişmeleri BBC Türkçe‘ye kıymetlendirdi.
‘ABD pragmatik davranıyor’
BBC Türkçe‘ye konuşan uzmanlar, 19 Mart’ta İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne (İBB) yönelik soruşturmalar kapsamında Ekrem İmamoğlu ve İBB yetkililerinin tutuklanmasına ABD’nin verdiği reaksiyonun ehemmiyetine dikkat çekiyor.
Ekonomi ve Dış Siyaset Merkezi (EDAM) Yöneticisi Sinan Ülgen, İmamoğlu’nun tutuklanması ve ardından başlayan protestoların ikili bağlantıları etkilemediğini söylüyor:
“Trump idaresiyle mümkün Biden idaresi ortasında önemli bir fark var. Trump’ın Türkiye’nin kendi içindeki demokratik eksikliklerine karşı rastgele bir hassaslığı olmadığı görülüyor.”
Yeditepe Üniversitesi’nden Siyaset Bilimci Doçent Doktor Deniz Tansi de tarafların “daha yakın bir yer ortaya koymaya çalıştığı” yorumunu yapıyor.
Siyaset bilimci “ABD bu noktada pragmatik davranıyor” diyor ve kelamlarına şöyle devam ediyor:
“Öte yandan Trump’ın kendi siyaset gündeminde demokrasi, demokratikleşme, demokratik talepler üzere bir başlık ortada yok. Kendi ülkesi içerisinde de yok, bunu yalnızca Türkiye ya da öbür ülkelerle kontaklı olarak görmek sıkıntı.”
Uzmanlar, emsal halde Türkiye’nin de ABD’nin iç işlerine yönelik açıklamalarında ihtiyatlı davrandığını anlatıyor.
Sinan Ülgen, 25 Mart’ta ABD’de “Hamas’ı destekleyen faaliyetlerde” bulunduğu gerekçesiyle tutuklanan doktora öğrencisi Rümeysa Öztürk örneğine dikkat çekiyor:
“Ankara mevzuyu medya önünde tartışmaktan imtina etti. Bunu da Trump’la başlayan bu olumlu dinamiğe ziyan vermeme arayışı olarak görmek lazım. Rümeysa Öztürk hadisesi tabiatıyla direkt Türkiye aksisi bir aksiyon değil. Evet bu bir sıkıntı ancak iki taraf da bu hususta dikkatli hareket ediyor telaffuzunda.”
‘Oldukça olumlu iletiler geliyor’
EDAM Yöneticisi Sinan Ülgen, geçtiğimiz yüz günde Washington’dan Türkiye’ye yönelik “oldukça olumlu mesajlar” geldiğini söylüyor.
BBC Türkçe‘ye konuşan Ülgen, “Bu, evvelki periyotla kayda kıymet bir farklılık” diyor ve şu yorumu yapıyor:
“En azından en üst seviyedeki yaklaşımın çok daha olumluya dönmüş olduğunu görüyoruz.”
Geçmişte Los Angeles başkonsolosu olarak vazife yapan Gülru Gezer de Biden devrinde “ilişkilerin tabana vurduğu” yorumunu yapıyor ve ikinci Trump devrinde Türkiye-ABD alakalarına “ihtiyatlı bir iyimserlikle” yaklaştığını anlatıyor.
Gezer, Trump’ın iktidara gelmesinden bu yana Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile iki telefon görüşmesi gerçekleştirdiğini hatırlatıyor.
Gezer, Ocak’tan bu yana başta dışişleri bakanları Hakan Fidan ve Marco Rubio olmak üzere Ankara-Washington sınırında sıklıkla üst seviye temasların gerçekleştiğinin altını çiziyor.
Emekli diplomat, olumlu diyalog gündemine rağmen Türkiye’nin ABD’ye ihtiyatlı yaklaştığını ve Washington’dan kimi bahislerde somut atılımlar beklediğini vurguluyor.
ABD merkezli Foreign Policy Research Institute (FPRI) isimli niyet kuruluşunun Lideri Dr. Aaron Stein, Trump’ın birinci yüz gününde Türkiye ile bağlantıların gidişatına dair temkinli bir yaklaşım sunuyor.
Stein, “Henüz bir şey söylemek için erken, yüzeyde her şey katiyen yolunda gözüküyor” diyor.
Suriye’de SDG takviyesi devam edecek mi?
Ankara’nın Washington’dan beklediği adımlardan biri, ABD’nin Suriye’de Türkiye’nin terör örgütü kabul ettiği Suriye Demokratik Güçleri’ne (SDG) yönelik dayanağı kesmesi.
Doç. Dr. Deniz Tansi, ABD ve Türkiye’nin “aralarındaki bir ekip ihtilaflara karşın pek çok bahiste uyumlu davrandığını” düşündüğünü söylüyor.
BBC Türkçe‘ye konuşan Tansi, Türkiye’nin SDG’nin ülkenin kuzeydoğusunda hakimiyet kurmasına karşı olduğunu, fakat SDG’nin ABD takviyesiyle “özerkliğe hakikat gittiğini” savunuyor.
Akademisyen, Suriye’de İsrail ve Türkiye’nin karşı karşıya geldiğini, ABD’nin burada taraflar ortasında çatışmayı önlemek için çabaladığını anlatıyor.
İstanbul Aydın Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Hazal Vural, Türkiye ve İsrail’in Suriye’de direkt karşı karşıya gelmesinin “ABD açısından çok büyük meselelere evrilebilecek bir konu” olduğunu düşünüyor.
Vural, BBC Türkçe‘ye yaptığı değerlendirmede burada ABD Başkanı Trump’a “dengeyi koruma noktasında kıymetli bir misyon düştüğü” yorumunu yapıyor.
Sinan Ülgen ise Trump idaresinin Suriye’deki önceliğinin Biden idaresine kıyasla farklı olduğunu ve bu uğurda Türkiye ile daha yakın iş birliği içinde olduğunu söylüyor:
“Bu noktada Trump’ın Biden’ın tersine önceliği Suriye’den bir an evvel çekilmek.”
Gülru Gezer, Ankara için ABD ile münasebetlerde “en belirleyici hususun” Washington’ın Suriye’de oynadığı rol olduğu yorumunu yapıyor:
“Bu bahiste şimdi net bir tavır sergilemediğini görüyoruz Amerika’nın. Evet, Trump’ın açıklamalarına baktığımızda Türkiye’nin Suriye bağlamında kilit aktör olduğundan bahsediyor.
“Sahada birtakım bizim açımızdan soru işaretleri yaratan konular var. Amerika’nın bir yandan SDG’yi desteklemeyi devam ettiğini görüyoruz.
“Türkiye burada Amerika’nın nasıl bir rol oynayacağını yakından takip edecektir ve bu, ikili bağlantıların seyrini de etkileyecektir.”
‘F-35’ler için top Türkiye’de’
Ankara-Washington sınırında yıllardır çözülemeyen bir sorun de Türkiye’ye 2021’de uygulanmaya başlayan Hasımlarına Yaptırımlar Yoluyla Karşılık Verme Yasası (CAATSA) .
Türkiye’nin savunma sanayiini gaye alan yaptırımlar, Ankara’nın 2019’da Rusya’dan S-400 hava savunma sistemi satın almasının akabinde yürürlüğe girdi.
Dr. Hazal Vural, Türk savunma endüstrisinin ortadan geçen müddette yüzde 80 üzerinde yerlilik oranına ulaştığını ve bu alanda ihraç potansiyelini geliştirdiğine dikkat çekiyor.
Vural, BBC Türkçe‘ye yaptığı değerlendirmede şu sözleri kullanıyor:
“Savunma endüstrinde bu türlü devam etmek eşyanın tabiatına alışılmamış. Bunların da düzeltilmesi, değişmesi gerekiyor. Bugünden yarına karar alınabilir lakin uygulama noktasında bunlar da vakit alacak, tekrar planlanması gereken bahisler.”
Doç. Dr. Deniz Tansi, yaptırımların Trump’ın itirazına karşın ABD liderinin birinci devrinde ABD Kongresi tarafından getirildiğini hatırlatıyor.
Tansi, Türkiye’nin bu sebeple beşinci kuşak F-35 savaş jeti programından da çıkarıldığının altını çiziyor.
Gülru Gezer, Beyaz Saray ve ABD Dışişleri Bakanlığı bünyesinde Türkiye’ye yönelik yaptırımların kaldırılması istikametinde çalışmalar yürütüldüğüne dair haberlere dikkat çekiyor ve yaptırımların kaldırılması durumunda Türkiye’nin F-35 programına geri dönmesi gerektiğini savunuyor.
Aaron Stein ise F-35 problemiyle ilgili “Top Türkiye’de” diyor ve şu yorumu yapıyor:
“İşin aslı şu ki Ankara’nın S-400 problemini çözene kadar F-35’leri alması yasak ve bu da büsbütün Erdoğan’ın S-400 sistemini diğer bir yere göndermesine bağlı. Kendisi şimdiye kadar bunu yapmadı, fakat natürel işler her vakit değişebilir.”
‘En öngörülebilir tarafı öngörülemezliği’
Dr. Hazal Vural, Trump periyodunda Türkiye-ABD bağlarının gidişatına dair “Önümüzde çok uzun üç yıl dokuz ay daha var” diye konuşuyor.
Akademisyen, birinci 100 günde yakalanan ivmenin sürdürülmesi halinde bağlantılarda evvelki dört yılda yaşanan aksiliklerin giderilmesi ve ABD’nin “Türkiye’nin kaygı ve hassasiyetlerini manaya ve olumlu hareketler yapma” imkanının olacağını vurguluyor.
Trump’ın “en öngörülebilir tarafının öngörülemezliği” olduğu değerlendirmesini yapan Gülru Gezer, ABD liderinin birinci devrine kıyasla çok daha güçlü bir konumda olduğuna dikkat çekiyor:
“Şimdi büsbütün kendisine biat eden bir grup var. Hasebiyle dış politikayı, savunma siyasetini, iktisat siyasetini, ticaret siyasetini direkt yöneten çok daha güçlenmiş bir Trump’tan kelam ediyoruz.”
Gezer, Trump’ın Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı yakın vakitte Beyaz Saray’a davet etmesini beklediğini söylüyor:
“Oval Ofis’e giden her ziyaretçi farklı yahut beklemediği bir muameleye maruz kalabiliyor.
“İlk görüşme müspet bir atmosferde geçerse bu Türk-Amerikan bağlantılarının önümüzdeki periyotta ivmelenebileceğine işaret edecektir.”
İlgili haberler
