ABD Başkanı Donald Trump, bir ‘soykırım’ yaşandığını sav ederek Güney Afrika’nın Afrikaner toplumu üyelerinden kimilerine mülteci statüsü verdi.
Trump, Güney Afrika’da beyaz çiftçilerin “vahşice öldürüldüğünü” ve “topraklarına el konduğunu” sav etti.
Hızlandırılmış bir süreçle sığınma hakkı verilen 60 Afrikaner 12 Mayıs’ta ABD’ye ulaştı.
Afrikaner etnik kümesi, 17. yüzyılın ortalarında Afrika’ya göç eden Batı Avrupalıların soyundan geliyor.
South African History Online isimli ülke tarihini aktaran platform Afrikanerleri; yüzde 34 Hollandalı, yüzde 33 Alman ve yüzde 13 Fransız yerleşimcilerden oluşan bir kültürel karışım olarak tanımlıyor.
Bu azınlığın lisanı Afrikanca olarak anılıyor ve Felemenkçeye benziyor.
Beyaz göçmenler Afrika’ya yerleşmeye başladıktan sonra siyahları topraklarını terk etmeye zorlamıştı.
Afrikanerler birebir vakitte Boerler olarak da anılıyor. Çiftçi manasına gelen bu söz, hala çiftçilikle yakından bağlı olan bu azınlıkla da özdeşleşiyor.
Afrikaner tarihi ne anlatıyor?
1948’de Güney Afrika’daki Afrikaner toplum başkanlarının kurduğu hükümet, apartheid ismiyle ırk ayrımcılığını kurumsal bir yapıya dönüştürdü.
Çıkarılan maddelerle ırklar ortası evlilikler yasaklandı. Vasıflı işlerde beyazlara öncelik tanındı, siyahlar “township” ismi verilen derme çatma konutlardan oluşan mahallelerde yaşamaya itildi.
1950’lerin Afrikaner lideri Hendrik Verwoerd, siyahlara eğitim hakkı verilmemesi gerektiğini savunurken, “Hayattaki pozisyonlarının odun kesmek ve su çekmek olduğunu bilmeliler” demişti.
Güney Afrika’daki Afrikaner azınlığının iktidarı, 1994 yılında siyahların birinci defa ülke çapında yapılan bir seçimde oy kullanmalarına müsaade verilmesiyle sona erdi.
Nelson Mandela ile Afrika Ulusal Kongresi (ANC) iktidara geldi.
60 milyon kişinin yaşadığı Güney Afrika’da nüfusun yüzde 4’üne karşılık gelen 2,5 milyon Afrikaner bulunuyor.
Soykırım tezinin kökeni ne?
Güney Afrika’da yer alan siyasi partilerin hiçbiri, beyaz azınlığı temsil edenler dahil, ülkede bir soykırım yaşandığını tez etmiyor.
Ancak bu tıp argümanlar sağcı kümeler tarafından uzun yıllardır ortaya atılıyor.
Trump birinci periyodunda de Güney Afrika’da bir soykırım olduğu argümanını lisana getirmişti.
Bu savların kökeninde, beyaz çiftçilere yönelik kimi hücumlar ve internette dolaşan aldatıcı bilgiler yatıyor.
Şubat ayında Güney Afrikalı bir yargıç soykırım savını “açıkça hayal ürünü” ve “gerçek değil” diyerek reddetti.
Güney Afrika ırk temelindeki cürüm bilgilerini sistemli olarak yayımlamıyor.
Son sayılar Ekim ve Aralık 2024 tarihleri ortasında ülkede 6953 kişinin öldürüldüğünü ortaya koydu.
Bu şahıslardan sadece 12’si çiftlik topraklarında öldürüldü.
Güney Afrika’da bir soykırım olduğunu argüman eden Trump, bu türlü bir ortamda bu yılın sonunda ülkede yapılacak G20 doruğuna nasıl katılabileceğinden emin olmadığını söz etti.
“Bu durum halledilmeden nasıl ilerleyebileceğimizi bilmiyorum” dedi.
Güney Afrika Devlet Başkanı Cyril Ramaphosa ise Trump’ın savının büsbütün yanlış olduğunu söyledi ve ülkesinde “belli bir ırk ve kültüre mensup insanların amaç alınmadığını” savundu.
Ramaphosa, ABD’ye göç eden bireyleri içinse, “Gidiyorlar zira ülkemizde ve anayasamızdaki değişiklikleri benimsemek istemiyorlar” dedi.
Son tartışmanın kökeninde Ocak ayında çıkarılan bir yasa da yer alıyor.
Hükümet, Ocak ayında imzalanan yasa tasarısı ile apartheid devrinde siyahların karşı karşıya kaldığı topraksızlaştırma problemini çözmeyi amaçladığını söylüyor.
Ancak yasa, Ramaphosa’nın iktidar koalisyon ortağı Demokratik İttifak (DA) tarafından kınandı.
Demokratik İttifak, mülkiyet haklarını tehdit ettiği gerekçesiyle maddeyi Yüksek Mahkeme’ye götüreceğini duyurdu.
Hükümet çiftçilerin topraklarına el konulduğu savlarını reddediyor.
Elon Musk nasıl dahil oldu?
Trump’ın Güney Afrika doğumlu multi-milyarder danışmanı Elon Musk da tartışmanın tarafı oldu.
Musk, ülkede “ırkçı mülkiyet yasaları” olduğunu ve uydudan internet servisi sağlayan Starlink’in “sırf siyah olmadığı için” Güney Afrika’da faaliyet göstermesine müsaade verilmediğini argüman etti.
Starlink’in Güney Afrika’da faaliyet gösterebilmesi için şebeke ve hizmet lisanslarını alması gerekiyor. Bunu yapabilmek için de “tarihsel olarak dezavantajlı gruplara” yüzde 30 oranında sahiplik vermesi gerekiyor.
Bu tarif temel olarak Güney Afrika’nın ırkçı apartheid sistemi sırasında iktisattan dışlanan siyah nüfus için kullanılıyor.
Güney Afrika Bağımsız İletişim Kurumu (Icasa) BBC’ye yaptığı açıklamada, Starlink’in lisans için hiçbir vakit müracaatta bulunmadığını kaydetti.
Musk ayrıyeten Güney Afrika’nın dördüncü büyük partisi olan Ekonomik Özgürlük Savaşçılarını (EFF) mitinglerinde söylediği bir müzikle soykırımı “aktif bir formda teşvik etmekle” de suçladı.
‘Boer’i vur, çiftçiyi vur’ şarkısı
EFF lideri Julius Malema siyasi mitinglerde söylediği “Boer’i vur, çiftçiyi vur” müziği ile isminden kelam ettiriyor.
Afrikaner azınlık, müziğin son derece kışkırtıcı olduğunu ve nefret söylemi içerdiğini söyleyerek yasaklanmasını talep ediyor.
Ancak Güney Afrika Yüksek Temyiz Mahkemesi, Malema’nın apartheid tersi uğraş periyodunda tanınan olan müziğini söylemeye hakkı olduğuna karar verdi.
Lobi kümesi AfriForum karara karşı temyiz müracaatında bulundu lakin Yüksek Mahkeme davayı görmeyi reddetti.
2023 yılında Güney Afrika’nın eski Devlet Başkanı Thabo Mbeki, Malema’yı bu şarkıyı söylemeye son verme daveti yaptı. Müziğin artık siyaseten bir anlamı kalmadığını savundu.
İktidar partisi ANC, “diğer siyasi partilere ne söylemeleri gerektiğini emredemeyeceğini” savunuyor.
Mart ayında bir iş insanları tertibi, kestirimi 2,5 milyon olan Afrikaner nüfusunun 70 bine yakınının ABD’ye taşınmayı değerlendirdiğini açıkladı.
ABD Büyükelçiliği’nden 12 Mayıs Pazartesi yapılan açıklamada, sığınma hakkının sadece Afrikaner azınlığını kapsamadığı vurgulandı.
Elçilik, bu hakkın geçmişte zulüm gördüğünü ya da gelecekte zulüm göreceğinden korktuğunu belirten tüm ırksal azınlıkları kapsadığını söyledi.
Güney Afrika’da 2022 yılında yapılan en son nüfus sayımına nazaran melez ırk ülkede yüzde 8 ile hala en büyük azınlığı oluşturuyor.
Onların akabinde yüzde 7 ile Afrikanerler ve yüzde 3 ile Asya kökenliler geliyor.
Beyaz yüklü sağcı Freedom Front Plus partisinin lideri Corné Mulder, geçen hafta parlamentoda yaptığı konuşmada Güney Afrika’da yaşamaya bağlı olduklarını tabir etti.
Mulder, “Afrika’da kalmaya kararlıyız. Burada kendimiz ve çocuklarımız için bir gelecek inşa edeceğiz” dedi.
Göç edenler ne diyor?
Geçtiğimiz haftaya kadar, 46 yaşındaki Charl Kleinhaus, Güney Afrika’nın Mpumalanga eyaletindeki aile çiftliğinde yaşıyordu.
Doğal hoşluğu, yaban hayatı ve derin kanyonlarıyla “güneşin doğduğu yer” olarak bilinen bölgedeki meskenini geride bırakarak ABD’ye geldi.
Bugün otoyol yakınındaki hesaplı bir otelde kalıyor.
BBC’ye göç kararını anlatan Kleinhaus, WhatsApp üzerinden gelen vefat tehditlerini münasebet gösteriyor.
“Beş odalı bir konutu terk etmek zorunda kaldım, artık onu büsbütün kaybedeceğim” diyor ve arabası, köpekleri ve hatta annesini geride bıraktığını söylüyor.
Charl Kleinhaus, New York eyaletindeki Buffalo kentindeki otel odasında daha inançlı olduğunu söylüyor ve ekliyor: “Burada çocuklarım inançta.”
Ülkesindeki siyahların tarihî olarak gördüğü zulmü kabul eden Güney Afrikalı, “Apartheid ile hiçbir ilgim yok. Hem de hiç” diyor.
