Türkiye, Avrupa’nın kendi güvenliğini sağlamaya odaklandığı şu günlerde NATO üyeliği ve güçlenen savunma sanayi kapasitesini öne çıkararak yeni güvenlik mimarisinde yer almayı amaçlıyor.
Türkiye’nin bu süreçte en ehemmiyet verdiği öge NATO – Avrupa Birliği (AB) stratejik iştirakinin oluşturulması ve AB üyesi olmayan müttefiklerin bu sürece tam iştirak etmesi.
AB’nin savunma sanayi için oluşturduğu fonlardan yararlanmak isteğini gizlemeyen Türkiye, bilhassa Karadeniz havzasında tartısını hissettirecek bir yapılanma arayışında.
Avrupa’da yaşanan güvenlik odaklı diplomatik tartışmalar, evvel 7-8 Mayıs günlerinde Polonya’nin başşehri Varşova’da yapılacak AB gayri resmi dışişleri bakanları toplantısında ele alınacak.
Ardından 14-15 Mayıs’ta Antalya’da düzenlenecek olan gayri resmi NATO dışişleri bakanları toplantısında kapsamlı olarak masaya yatırılacak.
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, her iki toplantıda da Türkiye’yi temsil edecek. Varşova’daki toplantıya AB dönem başkanı Polonya’nın daveti üzerine katılacak olan Fidan, bir hafta sonraki NATO toplantısında ise konut sahibi ülke temsilcisi olarak yer alacak.
Farklı bakış açılarına karşın her iki toplantının ortak gündem hususu Avrupa güvenliği olacak.
Türkiye nasıl pozisyon aldı?
Türkiye, ABD’de Donald Trump’ın lider seçilip vazifeye başlamasıyla alevlenen Avrupa güvenliği tartışmalarında “kıta güvenliği için sorumluluk almaya hazır olduğunu” yineledi ve “Türkiye’siz Avrupa güvenliği olmaz” tezini işledi.
Türkiye, bunu yaparken Rusya ile Ukrayna ortasında muhtemel bir barış mutabakatı sağlanması durumunda gündeme gelebilecek barış gücü ya da ona emsal askeri oluşumlara katkı sağlayabileceği iletisini da verdi. Türkiye, İngiltere’de yapılan gönüllüler koalisyonu toplantısına da faal iştirak gösterdi.
Özellikle Karadeniz’in güvenliği konusuna odaklanan Türkiye, geçen ay Ankara’da Deniz Kuvvetleri Komutanlığı’nda 21 ülkenin iştirakiyle Ukrayna-Rusya savaşı sonrasında Karadeniz’de seyrüsefer güvenliğinin nasıl sağlanacağına ait somut planların konuşulduğu toplantıya konut sahipliği de yaptı.
Türkiye, bir yandan bu adımları atarken Avrupa güvenliğine ait beklentilerini de lisana getirmeye devam etti.
Uzun vadeli, stratejik bakış açısı çağrısı
Ankara, AB ve birliğin önde gelen üyeleri Almanya, Fransa üzere ülkelerle gerçekleştirdiği görüşmelerde Avrupa güvenliğine ait bakış açısının “uzun vadeli ve stratejik” olması gerektiğini, yalnızca Ukrayna’da devam eden savaşın yarattığı ortama indirgenmemesi beklentisini lisana getiriyor.
Türkiye böylelikle AB ile güvenlik işbirliğini de kapsayacak kurumsal ilgisinin güçlenmesini ve bunun ileride tam üyelik süreciyle bütünleşmesini hedefliyor.
Dışişleri Bakanlığı kaynaklarına göre Dışişleri Bakanı Fidan, Varşova’da yapılacak toplantılarda da Ankara’nın durumunu aktaracak ve Avrupa’nın güvenliği için en yaşamsal ögenin NATO-AB stratejik işbirliği olduğunu kayda geçirecek.
Türkiye üzere bir çok ittifak üyesi de yeni kurulacak güvenlik mimarisinin NATO kabiliyetleri temelinde gelişmesi arayışında.
Toplantıya mesken sahipliği yapacak olan Polonya liderliğindeki Doğu Avrupa ve Baltık kümesinin ABD’nin de bir halde içinde yer aldığı yeni Avrupa güvenliği mimarisinden yana olduğu biliniyor.
NATO Genel Sekreteri Mark Rutte ve Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, NATO – AB ortasında yeni bir stratejik iştirak kurulmasına ait çalışmaları 2025 yılı başında başlatmışlardı. Planın 24-25 Haziran günlerinde Hollanda’nın Lahey kentinde düzenlenecek NATO başkanlar tepesine kadar tamamlanması öngörülüyor.
İki kurum ortasında işbirliğinin derinleştirilmesine karşı çıkmayan Türkiye, planlamanın AB üyesi olmayan NATO ülkelerinin aleyhine bir sonuç vermemesi hassasiyetini lisana getiriyor.
AB ile bilgi paylaşım beklentisi
Fidan’ın Varşova’daki toplantıda lisana getireceği beklentilerden bir başkası de Türkiye ile AB ortasında hibrit tehditlere karşı eşgüdüm sağlanması ve işbirliğinin artırılması.
Hibrit tehditler kapsamına “terör”, organize kabahatler, uyuşturucu ve insan kaçakçılığı üzere birçok husus giriyor. Türkiye, hudut aşan bu sıkıntıların aşılmasında AB ile daha yakın çalışma isteğini lisana getiriyor ve bilhassa bilgi paylaşımının artırılmasını hedefliyor.
Dışişleri Bakanlığı kaynakları Fidan’ın “terör” konusunun hibrit tehditleri tetikleyerek milletlerarası güvenliği sarstığı değerlendirmesini yapmasının beklendiğini ve Türkiye’nin “terörizmle” gayretinin ortak coğrafyanın istikrarı açısından ehemmiyetini lisana getireceğini kaydettiler.
Türkiye AB savunma sanayi fonlarına iştirak istiyor
Fidan’ın AB’li muhatapları ile görüşmesinde gündeme getireceği bir diğer beklenti, Avrupa’nın savunma sanayi kapasitesinin geliştirilmesine yönelik AB teşebbüslerine Türkiye başta olmak üzere AB üyesi olmayan ortakların iştiraki.
AB Kurulu, Mart ayında aldığı bir kararla savunma sanayi kapasitesinin artırılması için 150 milyar Euroluk bir fon kurduğunu açıkladı. Lakin bu fonun AB savunma şirketlerine ve Brüksel’le savunma mutabakatları imzalayan üçüncü ülkelerin savunma şirketlerine açık olacağını belirtildi. Bu da savunma sanayi kapasitesi gelişmiş ABD, İngiltere ve Türkiye üzere ülkelerin fona erişimini engelleyen bir adım olarak görüldü.
AB’nin bu yaklaşımı NATO Genel Sekreteri Mark Rutte’nin de Brüksel’e davet yaparak Türkiye üzere müttefiklerle daha yakın işbirliği kurulması davetini yapmasına neden oldu.
AB ile bağlantılarda yeni zemin
Türkiye’nin bir başka temel beklentisi, güvenlik merkezli gelişen yeni sürecin Ankara’nın AB’ye iştirak müzakere sürecinin canlanması beklentisine cevap vermesi.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, AB ile bağlantıların ele alındığı her ortamda tam üyeliğin Türkiye’nin “stratejik hedefi” olduğunu kayda geçiriyor ve Brüksel’in de bu tarafta bir vizyon geliştirmesi davetini yapıyorlar.
Türkiye’nin Avrupa güvenliği ile ilgili süreçlerde AB ile yeni bir müzakere başlatma niyetinde olduğu, buna gümrük birliği ve vize serbestisi üzere somut beklentilerin yanı sıra iştirak sürecinin yine başlatılması talebini de ekleyebileceği kaydediliyor.
Ancak AB ülkelerinin büyük bir çoğunluğu bilhassa İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun tutuklanmasıyla artan anti-demokratik gelişmelerin iştirak sürecinin canlanmasını engelleyeceğini düşünüyor.
AB, İmamoğlu’nun tutuklanmasının akabinde Türkiye ile yapılacak birtakım toplantıları ertelemiş ve gelişmelerden kaygı duyduğunu açıklamıştı.
