Tarım ve Orman Bakanlığının dayanağı, Üsküdar Üniversitesi, Yıldız Teknik Üniversitesi ve Kimyagerler Derneği iş birliğiyle düzenlenen “4. Memleketler arası Besin Kimyası Kongresi”, 8-11 Mayıs 2025 tarihleri ortasında Antalya/Kemer’deki Juju Premier Palace Hotel’de gerçekleştiriliyor. Bu yıl “Gıda Üretiminde Sürdürülebilirlik” temasıyla düzenlenen kongrede; akademisyenler, araştırmacılar, kamu temsilcileri ve dal profesyonelleri bir ortaya gelerek besin kimyasındaki son gelişmeleri ve sürdürülebilir yaklaşımları ele alıyor.
Kongre besin kimyası ve teknolojisi alanında faaliyet gösterenleri bir ortaya getirdi
Kongrenin açılışında konuşan Yıldız Teknik Üniversitesi Öğr. Üyesi, Kongre Başkanı Prof. Dr. Muhammet Arıcı, aktifliğin besin kimyası ve teknolojisi alanında faaliyet gösteren bakanlıklar, üniversiteler, özel kesim temsilcileri, kalite denetim ve standardizasyon otoriteleri ile helal besin alanında çalışan tüm paydaşları bir ortaya getirme gayesini taşıdığını belirtti.
Kongrenin, iştirakçiler ortasında proje iş birlikleri platformları oluşturmayı, ortak proje yapma gücünü geliştirmeyi ve kontrol otoritelerinin mevcut yahut yeni düzenlemeler hakkında iştirakçileri bilgilendirmeyi hedeflediğini vurgulayan Prof. Dr. Muhammet Arıcı, bu gayeye ulaşmak gayesiyle Kimyagerler Derneği, Yıldız Teknik Üniversitesi ve Üsküdar Üniversitesi’nin dayanağıyla çok sayıda iştirakçinin kongre tertip ve bilim konseylerinde vazife aldığını tabir etti.
Bu yılki kongrenin ortak odak noktasının “gıda üretiminde sürdürülebilirlik” olduğunu belirten Prof. Dr. Arıcı, “Bu bahisteki en son gelişmeler hakkında uzmanları, araştırmacıları, kamu ve sanayi profesyonellerini bir ortaya getirerek bilgi paylaşımında bulunmak ve fikir alışverişinde bulunmak için heyecanlıyız.” dedi.
Başarılı bulunan posterler ödüllendirilecek
Kongrenin, besin sürdürülebilirliği çerçevesinde en yeni araştırmaları ve teknolojik atılımları laboratuvar çalışmalarından in-siliko çalışmalara ve besin sürdürülebilirliğini etkileyen global değişikliklere kadar tüm taraflarıyla derinlemesine inceleme fırsatı sunacağını lisana getiren Prof. Dr. Arıcı, kongrenin bilimsel programında davetli konuşmalar, kısa sözel sunumlar, poster sunumları ve workshopların yer alacağını, sanayi ve akademide çalışan bilim insanlarından oluşan hakem heyeti tarafından başarılı bulunan posterlerin ödüllendirileceğini duyurdu.
Konuşmasında “Marifet iltifata tabidir” kelamına atıfta bulunan Prof. Dr. Arıcı, kongrenin gerçekleştirilmesinde emeği geçenlere teşekkürlerini sundu.
İkram Cengiz: “Geleceğe yönelik yenilikçi çözümler üreteceğiz”
Kimyagerler Derneği Başkanı İkram Cengiz, gıda kimyasının yalnızca bilimsel bir disiplin olmanın ötesinde, insan sıhhati, etraf, kültür ve iktisatla direkt ilişkili hayati bir alan olduğunu vurguladı.
Cengiz, kongrede ele alınacak mevzuların sadece akademik bir tartışma platformu konusu olmadığını, birebir vakitte toplumun refahına ve geleceğine katkı sunacak bir sorumluluğun kesimi olduğunu belirtti.
Bu yılki kongrenin, besin kimyasının en yeni ve kritik bahislerini kapsayan geniş bir yelpazeye sahip olduğunu tabir eden İkram Cengiz, “Fonksiyonel besinler, besin katkı hususları, besin güvenliği, biyogüvenlik, organik besinler, coğrafik işaretleme, besin toksikolojisi, sürdürülebilirlik ve daha birçok başlık altında mevcut alanımızdaki durumu kıymetlendirecek ve geleceğe yönelik yenilikçi tahliller üreteceğiz.” dedi.
Dünya besin güvenliği ve sıhhat problemleri üzere karmaşık zorluklarla karşı karşıya
Ayrıca, besin mevzuatı, patentlendirme, pazarlama trendleri ve sıhhat üzere disiplinler ortası mevzularla besin dalının hem bilimsel hem de endüstriyel boyutlarının derinlemesine ele alınacağını vurgulayan Lider Cengiz, dünyanın iklim değişikliği, nüfus artışı, besin güvenliği ve sıhhat sıkıntıları üzere karmaşık zorluklarla karşı karşıya olduğunu hatırlattı.
Bu bağlamda, besin sürdürülebilir üretiminden sağlıklı beslenmeye, lokal hammaddelerin değerlendirilmesinden global standartlara uygun kalite denetimine kadar geniş bir sorumluluk üstlenildiğini belirten Cengiz, “İşte bu kongre, bu sorumluluğu omuzlayarak bilimsel bilgi birikimimizi paylaşmak, yenilikçi fikirleri tartışmak ve sektörel iş birliklerini güçlendirmek için bir köprü görevi görecektir.” tabirlerini kullandı.
Dünya nüfusu artmaya devam ediyor
Eti Yönetim Kurulu Üyesi Dr. Ahmet Görgülü, küresel gıda problemlerine dikkat çekerek, bu sorunlara üniversite, kesim ve kamu kurumlarının iş birliğiyle geliştirilecek yaygın tesirli projelerle tahlil bulunabileceğini vurguladı.
Dünya nüfusunun artmaya devam ettiğini ve 2050 yılında 9.7 milyar, Türkiye nüfusunun ise 91 milyon civarında olmasının beklendiğini söz eden Dr. Görgülü, Avrupa Birliği’nin yeşil mutabakat amaçlarına değindi. 2035’te sera gazı emisyonlarının yüzde 55 azaltılması ve 2050’de net sıfır düzeyine ulaşılmasının hedeflendiğini, hatta karbon negatif olma mefkuresinin bulunduğunu belirten Dr. Ahmet Görgülü, dünya sıcaklığını 1,5 derecede tutma amacının, okyanusların ısınmasından kıyı ekosistemlerine kadar birçok kritik dengeyi etkilediğini söyledi.
2050’li yıllarda yüzde 56’lık bir besin muhtaçlığı artışı öngörülüyor
Mevcut sistemlerle devam edilmesi durumunda 2050’li yıllarda yüzde 56’lık bir besin gereksinimi artışının öngörüldüğünü ve bunun için Hindistan’ın iki katı büyüklüğünde ek tarım alanına muhtaçlık duyulacağını belirten Dr. Ahmet Görgülü, “Amacımız ne? Bu prosedürlerin daha ilerisine geçip daha farklı tarım teknolojileri, besin teknolojileriyle bu yokluğun üstesinden gelmek hatta müspete dönmek.” dedi.
Gelişmiş ülkelerde nüfus artışının durduğunu fakat gelişmekte olan ülkelerde artışın devam edeceğini ve bu durumun global besin istikrarını etkileyeceğini söz eden Dr. Ahmet Görgülü, dünyada yaklaşık 830 milyon aç beşere karşılık 2,5 milyar çok kilolu ve obez bireyin bulunduğunu ve Türkiye’nin de bu hususta başı çeken ülkelerden biri olduğunu söyledi.
Tarım alanlarının yalnızca yüzde 47’si insan tüketiminde kullanılıyor
Mevcut motivasyonla devam edildiğinde tarım alanlarının yetersiz kalacağına dikkat çeken Dr. Ahmet Görgülü, tarım alanlarının yalnızca yüzde 47’sinin insan tüketiminde kullanıldığını, yüzde 40’ının ise hayvan yemi ve biyoyakıtlara ayrıldığını belirtti. Bu durumun tercihler yapma mecburiliği doğurabileceğini lakin tahlil potansiyelinin de bulunduğunu söz eden Dr. Görgülü, “Aynı tarım alanlarından tahminen beşerler için birinci bitki, hayvanlar için ikinci bitki, tahminen üçüncü bitkiyi de biyodizel için alabiliriz.” dedi.
Üretilen besinin 3’te 1’i hiç kullanılmadan çöpe gidiyor!
Dünya genelinde üretilen besinin yaklaşık üçte birinin hiç kullanılmadan çöpe gittiğini vurgulayan Dr. Ahmet Görgülü, bu 1.3 milyar tonluk israfın, dünyadaki 830 milyon aç insanı dört sefer doyurabilecek potansiyele sahip olduğunu lisana getirdi.
Türkiye’de her 3 bireyden biri obez!
Kişi başına kalori tüketiminde Türkiye’nin dünya sıralamasında üst sıralarda yer aldığını belirten Dr. Ahmet Görgülü, 2022 bilgilerine nazaran Türk beşerinin kişi başına 3 bin 785 kalori tüketerek Amerika’dan sonra ikinci sırada olduğunu söyledi. Bu çok kalori tüketiminin obezite problemini beraberinde getirdiğini vurgulayan Dr. Görgülü, “Dünyada her 8 bireyden biri obezken, Türkiye’de Sıhhat Bakanlığı’nın 2022 bilgilerine nazaran her 3 bireyden biri obez.” dedi.
En yüksek karbon salınımına sahip olanların başında instant kahve var
Gıdaların karbon emisyonlarına değinen Dr. Görgülü, özellikle hayvansal besinlerin yüksek karbon ayak izine sahip olduğunu söyledi. Kahve ve kakao eserlerinin de karbon emisyonları açısından değerli bir yer tuttuğunu ve dünya genelinde ağır olarak tüketildiğini belirten Dr. Görgülü, işlenmiş gıdalar ortasında ise en yüksek karbon salınımına sahip olanların başında instant kahve, bitter çikolata ve kapsül kahvelerin geldiğini, çayın da hatırı sayılır bir karbon ayak izine sahip olduğunu lisana getirdi.
Unlu mamuller ve meyvelerin ise bu bahiste daha günahsız olduğunu söz eden Dr. Görgülü, 1 kilogram çözülmüş kahve yahut instant kahvenin karşılığında 28 kilogram karbon salınımı olduğunu vurguladı.
1 kilogram bisküvi üretimi için asgarî 3 kilogram karbon salınımı oluyor
Konuşmasının sonunda, endüstride güç tüketimi ve karbon salınımına dikkat çeken Dr. Görgülü, özellikle pişirme operasyonlarında fosil yakıtların ağır kullanıldığını söyledi. Bu hususta Eti’nin yürüttüğü bir projeden bahseden Dr. Görgülü, doğalgazlı fırınların elektrikli fırınlara dönüştürülmesi ve bu dönüşümde klasik elektrifikasyon yerine infrared ısıtıcıların kullanılmasıyla güç verimliliği ve karbon ayak izinde önemli tasarruflar hedeflendiğini belirtti. Projenin olumlu sonuçlar verdiğini ve birkaç yıl içinde değerli kazanımlar elde edileceğini tabir eden Görgülü, 1 kilogram bisküvi üretimi için en az 3 kilogram karbon salınımı olduğunu lakin bu teknoloji dönüşümüyle bu oranın sıfıra indirilebileceğini kelamlarına ekledi.
Tarımın geleceği bilime ve ARGE’ye bağlı
TAGEM Genel Müdür Yardımcısı Dr. Şerafettin Çakal, kongrenin ehemmiyetine vurgu yaparak, “Çünkü insanlığın geleceği besine, besinin geleceği tarıma, tarımın geleceği de bilime ve ARGE’ye bağlı.” dedi.
Gıdanın geçmişten günümüze seyrine bakıldığında, farklı kıtalardaki ve ülkelerdeki insanların neden farklı suratlarla geliştiği sorusunun her vakit kıymetli bir tartışma konusu olduğunu belirten Dr. Çakal, “Bilime ve ARGE’ye kıymet veren toplumların geliştiğini, bilime ve ARGE’ye paha vermeyen toplumların geri kaldığını ve bunun bir tesadüf olmadığını görüyoruz. Tıpkı şey şirketler için de söylemek mümkündür.” diye konuştu.
“Beşerin en büyük icadı tarımdır”
Dr. Şerafettin Çakal, bir tarımcı olarak “Beşerin en büyük icadı tarımdır” kelamının altını çizerek, insanların on binlerce yıl avcı ve toplayıcı olarak yaşadığını, tarımın keşfiyle birlikte yani bitkilerin kültüre alınması ve hayvanların evcilleştirilmesiyle bu durumun değiştiğini belirtti.
Tarımın icadına kadar insanların besin meselesinin olmadığını, gün bulup gün yediklerini ve tabiata baskının fazla olmadığını söz eden Dr. Şerafettin Çakal, tarımın icadından sonra ise köylerin, kasabaların, kentlerin ve metropollerin oluştuğunu ve nüfusun giderek arttığını söyledi.
İkinci tarım devrinde tarım alet ve makinelerinin, sanayi ihtilalinin devreye girdiğini belirten Dr. Çakal, üçüncü tarım devri olan entansif tarım periyodunda ise kimyasal gübreler, ilaçlar, pestisitler, herbisitler, hormonlar ve antibiyotiklerin kullanıldığını söz etti.
Nanoteknoloji ve bilişim teknolojileri değerli rol oynuyor
Tarımda dördüncü devir olan biyoteknolojik periyoda gelindiğini söz eden Dr. Çakal, bu dönemin tıpkı vakitte akıllı tarım ve biyoteknoloji ihtilali olarak da isimlendirildiğini söyledi. Nanoteknoloji ve bilişim teknolojilerinin bu periyotta değerli bir rol oynadığını belirten Dr. Çakal, dünyadaki bilim insanlarının bu bahiste ikiye ayrıldığını söz etti. Birinci kümenin lokal, organik ve yavaş olan tohumu savunduğunu, ikinci kümenin ise global, konvansiyonel ve süratli olanı savunduğunu kaydetti.
Bu iki yaklaşım ortasında bir istikrar bulunması gerektiğini vurgulayan Dr. Çakal, “Birinde aşırı tabiata baskı, başkasında ise bu insanların doyurulması kelam konusu. İşte burada da orta bir yol bulmamız, bir dengeyi sağlamamız gerekiyor diye düşünüyoruz.” dedi.
Bir tarafta israf bir tarafta obezite var…
Dünyada üretilen besin ölçüsüne da değinen Dr. Çakal, son verilere nazaran dünyada 9.9 milyar ton besin üretildiğini söyledi. Bu ölçünün 5.5 milyar tonunun hayvanlar tarafından, 4.4 milyar tonunun ise beşerler tarafından tüketildiğini belirten Dr. Çakal, ancak bu 4.4 milyar tonluk insan tüketimine sunulan besinin üçte birinin hiç insan midesine gitmeden direkt çöpe gittiğini vurguladı.
Bu israfın yanı sıra global besin dağılımındaki adaletsizliklere de dikkat çeken Dr. Çakal, bir tarafta 735 milyon insanın aç olduğunu, öbür tarafta ise 1 milyar insanın obez olduğunu belirtti. “Bir tarafta israf var, bir tarafta obezlik var ve bir tarafta açlık var.” diyen Dr. Çakal, mevcut küresel besin arzının aslında 8.2 milyar beşere yetecek seviyede olduğunu tabir etti.
İnsanlara besin üretebilmek için toprak, su ve tohum olmak üzere üç temel doğal kaynağa gereksinim duyulduğunu tabir eden Dr. Çakal, “Tohum olmadığı yerde hiçbir şey olmaz. Tohumun kaynağı da doğal vejetasyon. Yani mera olarak görmüş olduğunuz bu doğal vejetasyondan bunların toplanması, korunması ve ünitelerden kaliteli tohumlar üretmek üzere ıslah edilmesi, yerli ve ulusal çeşitlerinin geliştirilmesi ve üreticilerimizin, insanlarımızın hizmetine sunulması gerekiyor.” formunda konuştu.
Dr. Şerafettin Çakal, ülkedeki yerli hayvan genetik kaynaklarının da TAGEM tarafından müdafaa altına alındığını kelamlarına ekledi.
4. Memleketler arası Besin Kimyası Kongresi’nin birinci günü, oturum lideri Prof. Dr. Enes Dertli oturum başkanlığında, Doç. Dr. Mustafa Türker, Prof. Dr. Ayşe Aslı Barla, Dr. Zeynep Elmalı ve Semra Çavuş’un katıldığı panelle sona erdi.
Prof. Dr. Tarhan ve Prof. Dr. Kaynak özel oturumda ana konuşmacı
Kongre kapsamında 9 Mayıs Cuma günü gerçekleşecek özel oturumda Üsküdar Üniversitesi’nin iki kıymetli ismi ana konuşmacı olarak yer alacak. Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü ve Yönetim Üst Kurulu Lideri Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Gıda Kimyasından Beyin Kimyasına: Beyin-Besin İlişkisi”, Üsküdar Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Deniz Ülke Kaynak ise “Krizler Yüzyılında Besin Arzında Riskler ve Fırsatlar” bahisli konuşma yapacak.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
