Uzun ömrün sırrı ‘akıl tepsisinde’
Mutlu ve uzun yaşamanın ilacı denge!
Esprili ve olumlu bir ömür üslubunun uzun ömürle bağlı olduğunu tabir eden Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü, NPİSTANBUL Yönetim Kurulu Lideri, Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, uzun ve sağlıklı bir ömür için yalnızca vücut sıhhatine değil, zihinsel aktivitelere de kıymet verilmesi gerektiğini söyledi.
Prof. Dr. Nevzat Tarhan:
“Vücudumuzda müthiş bir eczane var. Bu eczaneyi güzel kullanırsak Longevity’i, uzun ömrü sağlamış oluruz.”
Bencil bireylerin zihinsel esnekliği yapamadığını lisana getiren Prof. Dr. Tarhan, “İnatçı şahıslar keyifli olamazlar. İnatçı şahıslar Longevity’i âlâ yapamazlar. Burada akıl tepsisi çok değerli. Akıl tepsisinde ne var? Sıhhat, varlık ve bilgelik istikrarı.” dedi.
Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü, NPİSTANBUL Yönetim Kurulu Lideri, Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, Longevity (sağlıklı uzun ömürlülük) kavramını kıymetlendirerek, “Ruh, beyin, vücut üçgeninde Longevity” konusunu ele aldı.
157 yaşına kadar yaşayan Zara Ağa, daima esprili bir hayatı olduğunu söylüyor!
Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Longevity”, uzun hayat kavramının yeni bir bahis olmadığını lisana getirdi. Tarhan, “Zara Ağa’yı biliyor musunuz? 157 yaşında vefat etmiş. O kadar uzun yaşadığı için o vakit Amerika’da Londra’da Budapeşte’de uzun yaşamanın sırları ile ilgili davet edilmiş, konuşmuş, fotoğraflar çekilmiş. 1777, Bitlis doğumlu, İstanbul’da hamallık yapmış. İstanbul Belediyesi’nde çalışmış. Kendisine sormuşlar ‘bunu neye borçlusun?’ diye. Zara Ağa, hayatında asla içki, tütün içmediğini söylüyor. Yoğurt, süt ile beslendiğini ve daima esprili bir hayatı olduğunu söylüyor.” dedi.
Esprili ve olumlu bir ömür biçiminin önemi…
Esprili ve olumlu bir ömür stilinin uzun ömürle bağlantılı olduğunu tabir eden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Nobel Mükafatı almış olan nöropsikiyatrist Eric Kandel ile Los Angeles’taki bir konferansta sohbet ettim. O da şu anda 95 yaşında… O bana; ‘Her şeyden keyif alırım’ dedi. Viyana doğumlu. Holokost’tan kaçan ailelerden. Esprili, küçük şeylerden memnun olmayı başarmış birisi.” diye konuştu.
Uzun ömrün sihirli kavramı keyifli ve memnun yaşam…
Longevity’nin (uzun yaşamın) sihirli kavramının keyifli ve keyifli hayat olduğunu kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Esprili yaşa. Gerilim altında olsa bile hayata olumlu bakmayı başarabilmek, uzun ömürlü olmanın en kıymetli sırlarından biri olabilir. Hücrelerimiz nasıl yaşlanıyor? Nasıl ölüyor? Bu Longevity de çok kıymetli. Programlanmış hücre vefatları var. Kendi kendine çoğalıyor ve vakti gelince hücre vefatı oluşuyor. Bu süreçte otofaji de kıymetli bir rol oynar. Açlık da birebir halde… Hücrelerin yaşlanmasını yavaşlatıyor ve otofaji yapıyor. İnsan aç kaldığı vakit hayat kalım programı beyinde harekete geçiyor. Bedenimizdeki sistem kendini yenilemeye başlıyor.” tabirinde bulundu.
Modernizmin getirdiği süratli, haz odaklı, sorumsuz ve sınırsız yaşantının bedenin çalışan akıllı sistemini bozduğunu anlatan Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Bir iş adamı ‘Ben bir milyar dolar bütçeyi yönetiyorum lakin tansiyonumu yönetemiyorum’ dedi. Bu bir panik bozukluk. O derece denetim duygusu yüksek ki her şeye hükmetmek, her şeyi denetim etmek, her şeyi domine etmek istiyor. Kapital sistem de bunu destekliyor. Daha çok ekonomik hareketlilik olsun diye… Ancak beşerler bir biçimde kullanılmış oluyorlar. Bunun farkına varabilenler, sedanter yaşayabilenler daha memnun olabiliyorlar, daha uzun yaşayabiliyorlar.” halinde konuştu.
Beyin de kas üzere çalışıyor ve kullandıkça zihinsel kapasitesi artıyor
Yaşam tarzının ehemmiyetine de işaret eden Prof. Dr. Tarhan, sağlıklı bir hayat için gözetici ve riski azaltıcı faktörlere dikkat edilmesi gerektiğini, bunlar ortasında ülkü kilo denetimi, sistemli fizikî idman, istikrarlı beslenme ve zihinsel aktivitelerin yer aldığını, beynin de kas üzere çalıştığını ve kullandıkça zihinsel kapasitenin arttığını anlattı.
Bazı insanların üstün yaşlılar olarak isimlendirildiğini, bu bireylerin 80 yaşında olmalarına karşın zihinsel performanslarının 55 yaş düzeyinde olabildiğini tabir eden Prof. Dr. Tarhan, aktif bir ömür şekli, toplumsal gelişim ve zihinsel antrenmanların kıymetli olduğunu, uzun ve sağlıklı bir hayat için yalnızca vücut sıhhatine değil, zihinsel aktivitelere de ehemmiyet verilmesi gerektiğini söyledi.
İdeal olan sağlıklı yaş almak
Telomer uzunluğunu koruma etmenin sağlıklı hayat ve uzun hayat manasına geldiğini lisana getiren Prof. Dr. Tarhan, şöyle devam etti:
“Telomerler, bize doğuştan verilmiş bir kredi üzeredir. Bu krediyi bir günde de tüketebilirsiniz, 80 yılda da… Beşerler doğuştan eşit telomerde doğuyor. Kendine düzgün bakan biri uzun yıllar yaşayabilirken, âlâ bakamayan süratli yaşlanıyor. Obezite, diyabet, tansiyon, Alzheimer üzere hastalıklar da telomeri süratle tüketiyor. İnsan bedeninin suratı ve ritmi tabiatın suratı ve ritmine uygun olmalı ve gerçek kullanılmalı. Uzun yaşama daha evvel antiaging deniyordu. Yaşlanma tersi deniyordu. Artık yaşlanma tersi olmak yerine sağlıklı yaşlanabilmek, sağlıklı uzun yaşanabilmeyi hedefleniyor. İdeal olan sağlıklı yaş almaktır.”
Uzun ömürlülük için genel hayat şekli da önemli!
Uzun ömürlülük için gerilim idaresi, beslenme, antrenman ve genel ömür üslubunun değerine işaret eden Prof. Dr. Tarhan, insan gelişiminde genetikten çok epigenetik düzeneklerin devreye girdiğini, fakat epigenetik sistemlerin da kişinin isteğine bağlı olarak değişebildiğini tabir etti.
Beynin plastik bir organ olduğunu ve devamlı değişebildiğini lisana getiren Prof. Dr. Tarhan, heykeltraş üzere beynin işlenmesi gerektiğini, beynin nöroplastik organ olduğunu söyledi.
Vücut fevkalade bir eczane!
Nörobilime nazaran beynin dopaminle haz ve keyif yakaladığını, spor esnasında beynin endorfin salgıladığını ve endorfinin de keyif ve ağrı kesici özelliği olduğunu, mitokondrilerin bedenin sobası üzere fonksiyon gördüğünü anlatan Prof. Dr. Tarhan, şunları kaydetti:
“Spor yaparken beden adenozin salgılıyor. Adenozin de günde beş bin adım atan bireylerde, belirli bir ritimde yaşayan şahıslarda stabil biçimde oluyor. Bedenimizde fevkalade bir eczane var. Bu eczaneyi düzgün kullanırsak longevitiyi, uzun ömrü sağlamış oluruz. Keyif bedende kısa vadeli tesir ancak mana arama, ülkü peşinde olma memnunluk hormonu ve bağlanma hormonu salgılatıyor. Memnunluk hormonu seratonin… İnsan haz odaklı yaşarsa, makam, şöhret, para üzere kısa vadeli zevkler düşünürse beyin devamlı dopaminle keyifli olmaya çalışır. Mana arayan, soyut düşünen, bir fikri ülkü haline getiren beşerler uzun vadede serotonini beyinde harekete geçirdikleri için iç huzur yakalıyorlar. Manevi hayatı yakalayan şahıslarda de bunlar salgılanıyor. Zira onlar büyük bir mananın modülü olmayı hedefliyorlar. Yüksek bir güce bağlanmayı hedefliyorlar. Bağlanma hormonu oksitosin salgılanıyor. Bağlanma hormonu en çok emziren annelerde salgılanır.”
Bağışıklık hücreleri için hamur işlerine dur demek gerekiyor
Yüksek güce, yüksek bir manaya, bir yaratıcıya bağlanma hissinin da beyne oksitosin salgılattığını söyleyen Prof. Dr. Tarhan, bağışıklık sisteminin de kıymetli olduğunu, niyetlerle bağışıklık sisteminin irtibat içinde olduğunu, beyin ile bağırsağın birbirini etkilediğini, karbonhidrat yüklü beslenmenin bu bağlantısı bozduğunu, bağışıklık hücreleri için hamur işlerine dur demek gerektiğini kaydetti.
Sağlıklı nefes almak zihinsel sıhhati da olumlu etkiliyor
“Sağlıklı nefes almak çok değerlidir. Gerçek nefes teknikleri yalnızca vücut sıhhatimizi değil, zihinsel sıhhatimizi da olumlu tesirler. Derin nefes almak gerilimi azaltır.” diyen Prof. Dr. Tarhan, “Sağ elinizi kalbin üzerine koyuyorsunuz. Sol elinizi karna koyuyorsunuz. Rahat bir yere yaslanıyorsunuz. Gözleri kapatıp bir, iki diyecek kadar nefes, üç, dört diyecek kadar tutuyorsunuz, beş, altı, yedi, sekiz diyecek kadar veriyorsunuz. Bunu rastgele bir gerilim altında yapın. Beynin oksijenlenmesi artıyor. Otonom hudut sistemini eğitmiş oluyoruz. Parasempatik sistemi devreye giriyor, rahatlıyorsunuz. Kolay bir idman çabucak gerilim hormonunu azaltan, kasları gevşeten bir antrenman.” dedi.
Baldır kasları kalbin yükünü azaltıyor
Baldır kaslarının ikinci kalp fonksiyonu gördüğünü de lisana getiren Prof. Dr. Tarhan, “Kanada’daki bir üniversitede yapılan bir araştırmada, altı ay boyunca bir saat tempolu yürüyüş yapıyorlar, sadece yürüyüşle antrenman yapılıyor. Bayanların beyninin düşünme, hafıza işlevinde hacim artışı olduğu görülüyor. Yürüyüş yapıldığında baldır kasları kasılıyor, kanı pompalıyor. Kalbin önündeki yükü azaltıyor. Kalbin yükü hafifletiliyor. Adrenalin salgılanıyor yürüyüş yaparak ve bedendeki güç düzeyi artıyor. En hoşu tempolu yürüyüş. Hızlıya yakın yürüyüş. Bu yalnızca vücut için değil beyin için de çok yararlı.” diye konuştu.
Uzun ve keyifli yaşayanların ortak özelliği toplumsal takviyelerinin yüksek olması
Beyin için folik asit, B12 ve D vitaminin de çok değerli olduğunu, beyni koruduğunu söz eden Prof. Dr. Tarhan, “Sosyal etkileşim de çok kıymetli. Yaşlılarda erken mevtle ilgili bir risk faktörü de yalnızlık. Toplumsal bağları çok olanların ortalama yaşları daha uzun oluyor. Harvard’ın 75 yıl sürmüş bir çalışması var. Bu raporda uzun ve keyifli yaşayanların ortak özelliği toplumsal dayanaklarının yüksek olması. Toplumsal ağı, toplumsal bağları güçlü olan bireyler, ortalama ömürleri daha uzun olan bireyler. Toplumsal izolasyonun toksik tesiri var. Dünyada yalnızlık epidemisi var. İngiltere’de, Japonya’da yalnızlık bakanlığı kuruldu. Dünya Sağlık Örgütü dünyada bekleyen üç büyük tehlikeden birisi olarak yalnızlığı gösteriyor.” diye anlattı.
Değişim yapma ve ezber bozmanın da yararlı olduğuna vurgu yapan Prof. Dr. Tarhan, “İş yerinize daima birebir yoldan gitmeyin, farklı yollardan gidin. Daima tıpkı yerden alışveriş yapmayın, öteki yerlerden yapın. Beynin her tarafını, bütün bölgelerini çalıştırın. Değişim yapmak değerli.” diye konuştu.
Koku hafızayı güçlendiriyor
Kokuları kullanmanın da değerine dikkat çeken Prof. Dr. Tarhan, “Koku hafızayı güçlendiren bir şey. Ders çalışırken, bir şey yaparken hoş kokuyla çalışırsanız, o koku beyni aktive ediyor o anda. Muskat ve tarçın kokuları verimliliğini arttırır.” sözünde bulundu.
Uyku esnasında beyin toksinleri temizliyor
Beyin idmanı yapmanın, 5N1K düşünmenin zinde kalmak için çok kıymetli olduğunu, günde 8 saat uykunun da gerektiğini ve uykunun beynin bir nevi şarj olduğu vakitler olduğunu kaydeden Prof. Dr. Tarhan, “Beyinde lenfatik sistem yok. Lenfatik sistem bedendeki toksinleri, yorgunluk hususlarını, atık hususları temizliyor. Bütün bedende biriken şeyleri lenf çalışır toplar damara atar, karaciğer temizler. Beyinde bu türlü bir yol yok, lenfatik sistem yok. Uykuda beyin hafif küçülüyor. Damarların etrafında boşluk oluşuyor, oradan boşalıyormuş. Uyku esnasında beyin toksinleri temizliyor. Uyumazsak şayet beynimizde yorgunluk unsurlarının, toksik unsurların hepsi birikir. Onun için bol su içmek de çok kıymetli beyindeki toksinleri atabilmek için.” formunda konuştu.
Yaşam usulü, ruh sıhhati açısından büyük değer taşıyor
Karanlığın beş atlısı “kin, öfke, nefret, kıskançlık, düşmanlık” hislerinin beyinde kimyasallar salgıladığını ve beyinde hasar oluşturduğunu vurgulayan Prof. Dr. Tarhan, stres idaresinin değerine işaret etti.
Stressiz bir hayatın mümkün olmadığını tabir eden Prof. Dr. Tarhan, “Yaşam şeklimiz, ruh sıhhatimiz açısından büyük kıymet taşıyor. Bilhassa gerilimle olan ilgimizi belirleyen en temel faktörlerden biri hayat şeklimizdir. Modernizm hayatımızı pek çok açıdan kolaylaştırdı, fakat birebir vakitte beklentilerimizi yükseltti ve beşerler ortasındaki rekabeti acımasız bir hâle getirdi. Bu durum, psikiyatrik hastalıkların artmasına neden oldu. Dünyada intihar oranlarının, narsisizmin ve bağımlılıkların artması bir tesadüf değil. Günümüzde, depresyona neden olan bir virüs olup olmadığı bile araştırılıyor. Aslında bu türlü bir virüs var: Bunun ismi ‘hedonizm virüsü’ yani hazcılık virüsü. Daima haz peşinde koşan bireyler, haz hissini yaşamadıklarında daha büyük bir boşluğa düşüyor ve kendilerine ziyan veriyorlar.” dedi.
Kauçuk kişilikler darbelere karşı sağlamdırlar ve kolay kolay kırılmazlar
İnsanların farklı gerilimle başa çıkma biçimlerine sahip olduklarını ve kişilikleri de “sünger, teflon ve kauçuk kişilikler” olarak üçe ayrılabildiğini anlatan Prof. Dr. Tarhan, “Sünger kişilikler, her şeyi içlerine çeker, daima şikâyet eder ve daima mutsuzdurlar. Onları cennete koysanız bile bir şeylerden şikâyet edeceklerdir. Daima kurban rolünü benimserler, devamlı ağlar ve kendilerini acındırırlar. Teflon kişilikler, dışarıdan ziyan görmez üzere görünseler de temas ettikleri insanları yakarlar. Bilhassa evlilikte, eşini yıpratan lakin kendisi umursamaz görünen tiplerdir. Bu şahıslar narsisttir; diğerlerini incitir, lakin kendileri için özel ve güçlü olduklarını düşünürler. Kauçuk kişilikler ise en sağlıklı olanlardır. Esneklik gösterirler, darbelere karşı sağlamdırlar ve kolay kolay kırılmazlar.” halinde konuşmasına devam etti.
Stresten korkmayın!
Psikolojik sağlamlık, zihinsel esneklikle ilgili özelliklerin gerilime karşı esneyebilmek, dağılmamak ve tekrar toparlanabilmek manasına geldiğini söz eden Prof. Dr. Tarhan, stresten korkmamak gerektiğini söyledi.
Mutlu ve uzun yaşamanın ilacı denge
Mutlu ve uzun yaşamanın ilacının istikrar olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Tarhan, şöyle devam etti:
“Bu dengeyi sağlamak için duygusal olumluluğun sağlanması gerekir. Burada olumlu fikir ile müspet his ortasında fark vardır. Olumlu niyet bazen çok optimistlik yahut Polyannacılık üzere algılanabilir, fakat en sıkıntı olayda bile olumlu odaklı yaşayacaksınız. Bunu yapabilmek, zihinsel esneklikle ilgili bir kavram. Bencil şahıslar zihinsel esnekliği yapamıyorlar. Zihinsel esnekliğin tersi nedir? İnatçılık. İnatçı şahıslar keyifli olamazlar. İnatçı şahıslar Longevity’i güzel yapamazlar. Bu nedenle doğrularda sebat etmek hoş bir şeydir fakat yanlışta ısrar etmek, yanlış olduğunu bile bile devam etmek kör bir inattır bu. Uçuruma götürür kişiyi. Burada akıl tepsisi çok değerli. Akıl tepsisinde ne var? Sıhhat, varlık ve bedeller. Üçü bir ortada. Sıhhat, varlık ve bilgelik istikrarı. Akıl tepsisinde üçü de bir ortada olacak. Yalnızca sıhhat odaklı olacağım, Longevity değerli diye yaşarsanız tepsinin istikrarı bozulur. Yalnızca zenginlik peşinde koşarsanız bozulur. Bilgelik, hayat bilgeliği de gerekiyor.”
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
